بزرگشدن قلب یا کاردیومگالی عارضه‌ای است که در طی آن اندازه‌ی عضله‌ی قلب از حالت طبیعی بزرگتر میشود. بزرگشدن قلب به‌خودی‌خود یک بیماری نیست؛ بلکه علامتی از وجود یک بیماری زمینه‌ای است. آسیب به عضله‌ی قلب، برخی عفونت‌ها، بیماری‌های ژنتیکی و حتی شرایطی مانند حاملگی یا ورزش‌کردن میتوانند باعث بزرگ‌ترشدن قلب شوند. در برخی افراد ممکن است بزرگشدن قلب به‌صورت خودبه‌خود از بین برود؛ ولی در برخی افراد ممکن است برای درمان قطعی بزرگ شدن قلب نیاز به مداخلات پزشکی باشد. بهبود سبک زندگی از جمله راهکارهای مؤثر در کنترل عوارض بزرگشدن قلب است. همچنین تشخیص زودهنگام بزرگشدن قلب میتواند فرایند درمان آن را تسهیل کند، از همین رو، توجه به علائم آن و پیگیری پزشکی زودهنگام در بهبود سریع‌تر کاردیومگالی ضروری است.
بزرگ شدن قلب به چه معناست؟
بزرگشدن قلب یا کاردیومگالی (Cardiomegaly) زمانی ایجاد میشود که کل قلب یا بخشی از آن از حالت طبیعی بزرگتر شود. بزرگشدن قلب میتواند به شکل ضخیم‌تر شدن دیواره‌ی آن و یا بزرگتر شدن حفره‌های قلب ایجاد شود. زمانی که قلب به هر علتی مجبور باشد تا با شدت بیشتری خون را پمپاژ کند، عضلات آن تحت فشار قرار گرفته و به‌تدریج ضخیم‌تر می‌شوند و کاردیومگالی ایجاد میشود.
بزرگشدن قلب یک بیماری نیست؛ بلکه از علائم و عوارض سایر بیماری‌ها است و بسته به اینکه کدام علت باعث ایجاد این عارضه شده است، ممکن است دائمی یا موقتی باشد. درصورتی‌که بزرگشدن قلب خفیف باشد ممکن است بیمار هیچ علامتی احساس نکند. اما کاردیومگالی شدید با علائمی همراه است و نشانگر یک بیماری زمینه‌ای است که باید جدی گرفته شود تا از ایجاد آسیب‌های بیشتر به قلب پیشگیری شود.
عوارض و خطرات بزرگ شدن قلب
عوارض بزرگشدن قلب، به بخشی از قلب که دچار مشکل شده و علت ایجاد آسیب وابسته است. شایع‌ترین عوارض و خطرات بزرگشدن قلب شامل موارد زیر هستند:
- نارسایی قلبی: نارسایی قلبی وضعیتی است که قلب توانایی طبیعی پمپاژ خون را ندارد و نمی‌تواند خون را به مقداری که در حالت طبیعی نیاز است، به جریان بیندازد. معمولاً بزرگشدن بطن چپ قلب عامل نارسایی قلب است. نارسایی قلب میتواند باعث جمع‌شدن خون در بخش‌هایی از بدن یا برگشت خون به ریه‌ها و ایجاد مشکلات تنفسی شود.
- ایجاد لخته‌های خون: زمانی که قلب بزرگ شده باشد، جریان خون نسبت به حالت طبیعی کندتر میشود. راکد ماندن خون در قلب میتواند منجر به ایجاد لخته‌های خون در دریچه‌های قلب شود. درصورتی‌که لخته‌ی خون در دهلیز یا بطن راست قلب ایجاد شده باشد، میتواند به ریه‌ها رفته و باعث ایجاد آمبولی ریه شود. حمله‌ی قلبی و سکته از دیگر عوارض جدی و خطرناک ایجاد لخته‌ی خون در قلب هستند. این عارضه در افرادی که دچار دیابت، فشارخون و بیماری‌های قلبی – عروقی هستند با خطرات جدی‌تری همراه است.
- نشتی دریچه‌های قلب: در حالت طبیعی، دریچه‌های قلب با بسته‌شدن خود مانع برگشتن خون پمپاژشده به قلب می‌شوند. زمانی که قلب بزرگتر از حالت طبیعی شود، ساختار طبیعی دریچه‌های آن نیز آسیب می‌بیند و نمی‌توانند مانع برگشت خون به قلب شوند. برگشت خون به قلب باعث ایجاد صدای نامعمول میشود که سوفل یا مورمور قلب (heart murmur) نام دارد.
- ایست قلبی و مرگ ناگهانی: بزرگشدن قلب میتواند باعث افزایش یا کاهش شدید فعالیت قلب شود. ضربان قلب نامنظم میتواند منجر به غش‌کردن، ایست قلبی و مرگ ناگهانی شود.
- درد قفسه‌ی سینه
- احساس ضعف شدید یا غش‌کردن
- ضربان قلب تند یا نامنظم همراه با تنگی نفس، درد در قفسه‌ی سینه و غش‌کردن
- تنگی نفس ناگهانی و شدید و سرفه‌ی همراه با خلط سفید، صورتی یا کف‌دار
در بیمارانی که سابقه‌ی نارسایی قلبی دارند شرایط زیر نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت سلامت قلب آنها است؛ بنابراین پس از مشاهده‌ی این علائم باید فوراً به اورژانس مراجعه کنند:
- علائم به‌صورت ناگهانی تشدید می‌شوند.
- علائم جدیدی بروز می‌کنند.
- بیمار دچار اضافه‌وزن ناگهانی در طی چند روز میشود (۳/۲ کیلوگرم یا بیشتر)
روش تشخیص بزرگ شدن قلب و علت آن
بزرگشدن قلب ممکن است با علائمی همراه نباشد و در حین معاینات پزشکی تشخیص داده شود. برای تشخیص این عارضه ابتدا پزشک سؤالاتی را در مورد علائم و سابقه‌ی بیماری‌های فرد می‌پرسد. در صورت تشخیص اولیه، روش‌های مختلفی برای تصویربرداری از قلب و بررسی فعالیت آن وجود دارند که برای تشخیص بزرگشدن قلب به کار می‌روند. از جمله‌ی روش‌های تشخیص بزرگشدن قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینه: اولین قدم برای تشخیص بزرگشدن قلب، معاینات پزشکی و بررسی علائم بیمار است. صدای غیرطبیعی قلب، ورم پا، خش‌خش ریه‌ها و بزرگ‌شدگی عروق گردن از جمله علائمی هستند که در طی معاینه‌ی اولیه بررسی می‌شوند. وجود این علائم میتواند نشانگر بیماری‌های قلبی از جمله بزرگشدن قلب باشند.
- بررسی سابقه پزشکی: سابقه‌ی پزشکی بیمار در معاینه‌ی اولیه بررسی میشود. برای این کار، پزشک معالج سابقه‌ی بیماری‌های قبلی بیمار و اقوام نزدیک او را بررسی می‌کند. برخی بیماری‌ها مانند فشارخون احتمال ایجاد کاردیومگالی را افزایش می‌دهند، در نتیجه وجود سابقه‌ی این بیماری‌ها میتواند احتمال بزرگشدن قلب را افزایش دهد. همچنین سبک زندگی افراد مانند سوابق ورزشی، مصرف دخانیات و الکل و… نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- اکوکاردیوگرام: اکوکاردیوگرام یا اکوی قلب تستی برای تصویربرداری از قلب است. در این تست، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری استفاده میشود که میتوانند اندازه‌ی قلب، ساختار و حرکت آن را نشان دهند. اکوکاردیوگرام همچنین میتواند برای بررسی حرکت خون در حفره‌های قلب و بررسی فعالیت آن نیز به کار رود.
- الکتروکاردیوگرام: الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب تستی برای سنجش فعالیت الکتریکی قلب است. برای این کار ابتدا الکترودهایی بر روی سینه و گاهی بازوها و پاهای بیماران متصل میشود. الکترودها وضعیت فعالیت قلب را سنجش کرده و روی کامپیوتر نشان می‌دهند. این تست که با نام نوار قلب نیز شناخته میشود میتواند میزان کاهش یا افزایش فعالیت قلب را نشان دهد.
- تصویربرداری اشعه ایکس: در این روش، از پرتو ایکس برای تصویربرداری از قلب و ریه‌ها استفاده میشود. درصورتی‌که اندازه‌ی قلب در تصویربرداری اشعه‌ی ایکس، بزرگتر از حالت طبیعی باشد معمولاً نیاز خواهد بود تا بیماران تست‌های تکمیلی را برای تأیید کاردیومگالی و علت ایجاد آن انجام دهند.
- تصویربرداری MRI: در تست MRI قلب با استفاده از امواج مغناطیسی، از قلب تصویربرداری میشود. برای این تست، بیماران داخل یک محفظه‌ی بزرگ لوله‌ای شکل دراز می‌کشند. میدان مغناطیسی تولیدشده توسط دستگاه MRI میتواند ناهنجاری‌های قلب از جمله بزرگشدن آن را نشان دهد.
علت بزرگ شدن قلب
برای درمان قطعی بزرگ شدن قلب، ابتدا باید علت آن را شناسایی کرد. بیماری‌های مختلفی وجود دارند که میتوانند منجر به بزرگشدن قلب شوند. گاهی نیز ممکن است به دلایل فیزیولوژیک مانند ورزش‌کردن و بارداری اندازه‌ی قلب از حالت طبیعی بزرگتر شود. از جمله دلایل بزرگشدن قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دلایل فیزیولوژیک
گاهی اوقات ممکن است پاسخ طبیعی بدن به برخی شرایط فیزیولوژیک منجر به بزرگشدن قلب شود. ورزش‌کردن، بارداری و ژنتیک افراد از جمله عواملی هستند که میتوانند ایجادکنندهی کاردیومگالی باشند. دلایل فیزیولوژیکی که باعث بزرگ شدن قلب میشود عبارتند از:
بزرگ شدن قلب به دلیل ورزش
هنگام ورزش، بدن ما نیاز به اکسیژن بیشتری دارد. برای رفع این نیاز، لازم است تا قلب با شدت بیشتری خون را پمپاژ کند. فشار اضافی به قلب باعث میشود تا عضلات آن ضخیم‌تر شده و قلب بزرگتر شود. این مسئله بیشتر بطن چپ قلب را درگیر می‌کند، زیرا بطن چپ، خون دارای اکسیژن را به تمام بدن پمپاژ می‌کند.
بزرگشدن قلب به دلیل ورزش معمولا افرادی را درگیر می‌کند که ورزش‌های استقامتی یا قدرتی طولانی‌مدت انجام داده و بیش از ۱۲ تا ۱۵ ساعت در هفته ورزش می‌کنند. از جمله ورزش‌هایی که میتوانند منجر به بزرگشدن قلب شوند می‌توان به دوچرخه‌سواری، شنا و اسکی اشاره کرد.
بزرگشدن قلب به دلیل ورزش مشکلی جدی نیست و معمولا نیازی به درمان ندارد. اندازه‌ی قلب در بسیاری از افرادی که ورزش را کنار می‌گذارند پس از چند ماه به حالت طبیعی باز می‌گردد. در برخی موارد ممکن است پزشک از افراد بخواهد تا ورزش را به مدت ۳ ماه کنار بگذارند تا تغییر اندازه‌ی قلب آنها بررسی شود. این مسئله برای بررسی این موضوع است که بزرگشدن قلب به‌خاطر ورزش اتفاق افتاده یا به علت یک بیماری زمینه‌ای جدی ایجاد شده است.
بزرگ شدن قلب به دلیل بارداری
در زمان بارداری، مواد غذایی و اکسیژن جنین از خون مادر تأمین میشود. همچنین حجم خون مادر ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. برای همین، لازم است تا قلب بیشتر کار کند تا خون بیشتری پمپاژ شده و مواد غذایی کافی به جنین برسد. در این حالت، یک قلب برای دو نفر کار می‌کند و این وضعیت، فشار اضافی به قلب وارد می‌کند.
فعالیت بیشتر قلب در زمان بارداری منجر به رشد عضلات آن شده و کاردیومگالی ایجاد میشود. بزرگشدن قلب ناشی از بارداری خطرناک نیست و معمولاً به‌صورت خودبه‌خود رفع شده و قلب به حالت طبیعی باز می‌گردد. بااین‌حال، درصد کمی از خانم‌ها ممکن است پس از بارداری دچار کاردیومیوپاتی شوند که در آن، بزرگشدن قلب از بین نمی‌رود و نیاز به مداخلات پزشکی وجود دارد.
ژنتیک
سابقه‌ی خانوادگی و ژنتیک افراد میتواند در ایجاد کاردیومگالی مؤثر باشد. به همین دلیل، بررسی سابقه‌ی خانوادگی افراد از نظر ابتلا به انواع بیماری‌های درگیرکننده‌ی قلب مهم است. کاردیومیوپاتی یکی از بیماری درگیرکننده‌ی عضلات قلب است که میتواند به‌صورت ژنتیکی به ارث برسد و منجر به بزرگشدن قلب شود.
فشارخون بالا نیز از بیماری‌هایی شایعی است که به‌صورت ژنتیکی به ارث رسیده و میتواند به قلب آسیب بزند. بزرگشدن قلب زمانی که به ژنتیک بیماران مرتبط باشد معمولا نیازمند مداخلات پزشکی است. راهکارهای درمانی در این حالت شامل تغییر سبک زندگی، استفاده از برخی داروها و در برخی موارد نیز جراحی است.
ابتلا به برخی بیماری ها
برخی بیماری‌ها وجود دارند که با تأثیر بر قلب، منجر به بزرگشدن آن می‌شوند و در حقیقت بزرگشدن قلب عارضه یا علائم این بیماری‌ها به شمار می‌رود. از جمله بیماری‌هایی که منجر به بزرگشدن قلب می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بالا بودن فشارخون
فشارخون بالا یکی از بیماری‌های رایجی است که منجر به بزرگشدن قلب میشود. فشارخون به نیرویی گفته میشود که خون در حین حرکت به دیواره‌ی رگ‌ها وارد می‌کند. زمانی که رگ‌های خونی تنگ‌تر شوند، فشاری که از طرف خون به رگ‌ها وارد میشود نیز بیشتر میشود و فشارخون بالا ایجاد میشود. در این حالت، برای حرکت خون در بدن لازم است تا قلب، خون را با شدت بیشتری پمپاژ کند و این وضعیت منجر به ضخیم‌شدن دیواره‌ی قلب و کاردیومگالی میشود.
فشارخون بالا در ابتدا با علائم خاصی همراه نیست و بسیاری از افراد سال‌ها با این بیماری زندگی می‌کنند. بسیاری از افراد تنها زمانی متوجه فشارخون بالا می‌شوند که علائم جدی این بیماری ایجاد می‌شوند. بررسی منظم فشارخون میتواند در کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض جدی‌تر مانند بزرگشدن قلب مؤثر باشد.
| سایر علائم همراه |
|---|
| سردردهای شدید – درد قفسه‌ی سینه – سرگیجه – مشکل در تنفس – حالت تهوع و استفراغ – تاری دید یا مشکل در بینایی – اضطراب – شنیدن صدا و وزوز گوش – خون‌دماغ شدن – ضربان قلب نامنظم |
| افراد مستعد |
| – افرادی با رژیم غذایی نامناسب مانند مصرف بیش از اندازه‌ی نمک و چربی – افرادی با فعالیت بدنی کم – افرادی که دخانیات یا مشروبات الکلی مصرف می‌کنند – افرادی که اضافه وزن دارند – افرادی که در محیط‌هایی با هوای آلوده زندگی می‌کنند – سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به فشار خون – افراد بالای ۶۵ سال – افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های کلیوی |
| درمان |
| – تغییر سبک زندگی مانند مصرف غذاهای سالم، کاهش وزن، فعالیت بدنی بالا و ترک دخانیات و الکل – مصرف دارو تحت نظر پزشک متخصص – در مواردی که در اثر فشار خون بالا، قلب آسیب جدی دیده باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد |
| خطرات عدم درمان |
| – نارسایی قلبی – سکته قلبی – سکته‌ی مغزی – بیماری کلیوی – آسیب به بینایی |
بیماری دریچه قلب
در قلب چهار دریچه وجود دارد. این دریچه‌ها به‌صورت یک‌طرفه باز می‌شوند و فعالیت آنها باعث میشود تا خون در جهت درست جریان پیدا کند. برخی اوقات دریچه‌های قلب نازک شده یا به دلیل آسیب ساختار آنها به درستی بسته نمی‌شوند.
در این حالت، بخشی از خون پس از عبور از دریچه‌ها به عقب برگشته و در قلب جمع میشود و قلب مجبور میشود تا با شدت بیشتری کار کند تا خون اضافی را از قلب خارج کند. فشار بیش از اندازه به قلب منجر به بزرگشدن آن میشود. بیماری دریچه‌ی قلب خطرناک است و نیاز به بررسی پزشکی و درمان دارد. بنابراین در صورت بروز علائم آن لازم است تا سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه شود.
| سایر علائم همراه |
|---|
| – تنگی نفس هنگام فعالیت، استراحت و درازکشیدن – خستگی – درد قفسه‌ی سینه – سرگیجه – ورم پا یا مچ پا – غش کردن – ضربان قلب نامنظم – فشار خون پایین یا بالا – درد شکم به علت بزرگشدن کبد |
| افراد مستعد |
| – افرادی با سن بالا – افراد مبتلا به برخی عفونت‌ها مانند تب روماتیسمی یا عفونت خون – افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی – افرادی با فشارخون بالا – افرادای با کلسترول بالا – افراد مبتلا به دیابت – افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی – سبک زندگی ناسالم مانند مصرف دخانیات، فعالیت بدنی پایین و … – افرادی که تجربه‌ی رادیوتراپی دارند |
| درمان |
| – در برخی بیماران ممکن است تنها کنترل علائم توصیه شود. – بیشتر بیماران نیاز به دارودرمانی یا جراحی برای ترمیم دریچه‌های قلب دارند. |
| خطرات عدم درمان |
| – نارسایی قلبی – سکته‌ی مغزی و قلبی – ایجاد لخته‌ی خونی – مرگ ناگهانی |
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی نوعی بیماری قلب است که به عضلات قلب (میوکاردیوم) آسیب می‌زند. کاردیومیوپاتی میتواند منجر به سفت‌شدن، بزرگشدن یا ضخیم‌شدن عضلات قلب شود. این تغییرات در نهایت باعث اختلال در عملکرد قلب می‌شوند و قلب نمی‌تواند به‌خوبی خون را به کل بدن پمپاژ کند. کاردیومیوپاتی در نهایت میتواند منجر به نارسایی قلبی شده و زندگی بیماران را تهدید کند.
انواع مختلفی از کاردیومیوپاتی وجود دارند که بر اساس علت ایجاد آن دسته‌بندی می‌شوند. دو نوع کاردیومیوپاتی که با بزرگشدن قلب مرتبط هستند شامل کاردیومیوپاتی اتساع‌یافته و کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک هستند.
- کاردیومیوپاتی اتساع یافته: کاردیومیوپاتی اتساع‌یافته (Dilated cardiomyopathy) نوعی بیماری قلبی است که در آن دیواره‌ی قلب مانند دیوراه‌ی بطن‌ها آسیب دیده و نازک‌تر و کشیده‌تر می‌شوند و اندازه‌ی قلب بزرگتر از حالت طبیعی میشود.
| سایر علائم همراه |
|---|
| – تنگی نفس هنگام فعالیت یا درازکشیدن – خستگی – ناتوانی در انجام فعالیت‌های فیزیکی مانند ورزش‌کردن – ورم پا، مچ پا یا شکم – درد قفسه‌ی سینه – ضربان قلب نامنظم و تند |
| افراد مستعد |
| – ابتلا به برخی عفونت‌های درگیرکننده‌ی قلب – افراد مبتلا به دیابت – خانم‌های باردار – بیمارانی که ضربان قلب نامنظم دارند – بیمارانی که فشارخون بالا دارند – افراد مبتلا به بیماری خودایمنی – افراد مبتلا به اختلالات عضلانی مانند دیستروفی عضلانی – افرادی که اضافه وزن دارند – افراد مبتلا به بیماری‌های دریچه‌های قلب – افرادی که در معرض مواد سمی مانند سرب، کبالت و مس هستند – افرادی که داروهای ضدسرطان مصرف می‌کنند – افرادی که کوکائین یا شیشه مصرف می‌کنند – افرادی که سوء مصرف الکل دارند |
| درمان |
| استفاده از داروهایی که عملکرد قلب را بهبود می‌بخشند – تغییر سبک زندگی – جراحی |
| خطرات عدم درمان |
| نارسایی قلبی – آسیب دریچه‌های قلب – کاهش جریان خون – ضربان قلب نامظم – مرگ ناگهانی |
- کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک: کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک بیماری درگیر کننده عضلات قلب است که در آن، عضلات قلب ضخیم‌تر شده و اندازه‌ی قلب از حالت طبیعی آن بزرگتر میشود. ضخیم‌تر شدن عضلات قلب منجر به اختلال در عملکرد قلب میشود. اصلی‌ترین دلیل ایجاد کاردیومیوپاتی هیپوتروفیک می‌توان به اختلالات ژنتیکی اشاره کرد. اختلال در عملکرد برخی ژن‌ها میتواند منجر به ضخیم‌ترشدن عضلات قلب شود. بنابراین سابقه‌ی خانوادگی در ایجاد این بیماری بسیار مهم است.
| سایر علائم همراه |
|---|
| – درد قفسه‌ی سینه از جمله هنگام فعالیت – غش‌کردن از جمله پس از فعالیت ورزشی یا فعالیت روزانه‌ی سنگین – تپش قلب شدید – تنگی نفس از جمله هنگام فعالیت |
| افراد مستعد |
| سابقه‌ی ابتلا به کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک در خویشاوندان نزدیک |
| درمان |
| – دارودرمانی – جراحی |
| خطرات عدم درمان |
| – نارسایی قلبی – سکته قلبی – سکته‌ی مغزی – آسیب دریچه‌های قلب – مرگ ناگهانی |
بیماری عروق کرونری
قلب نیز مانند هر عضله‌ی دیگری نیازمند اکسیژن و مواد غذایی است که از طریق خون تأمین می‌شوند. رگ‌های خونی روی قلب که مسئول خون‌رسانی به خود قلب هستند عروق کرونری نام دارند. برخی عوامل مانند کلسترول بالای خون میتوانند این عروق را تنگ‌تر کرده و منجر به انسداد یا گرفتگی رگ قلب شوند. در این حالت، اکسیژن و مواد غذایی کافی به عضلات قلب نمی‌رسد و قلب نمی‌تواند خون را به‌خوبی پمپاژ کند. در پاسخ به این وضعیت، عضلات قلب ضخیم‌تر شده و کاردیومگالی ایجاد میشود.
| سایر علائم همراه |
|---|
| – درد موقتی قفسه‌ی سینه که به‌طور موقتی رفع شده و دوباره ایجاد میشود – تنگی نفس – خستگی غیرطبیعی – تپش قلب – تنگی نفس – ورم دست‌ها و پاها |
| افراد مستعد |
| – افراد مبتلا به دیابت – افراد مبتلا به فشارخون بالا – افرادی که غذای شور یا شیرین زیادی مصرف می‌کنند – افرادی با تحرک پایین – افراد سیگاری – افرادی که سن بالای ۶۵ سال دارند، به خصوص آقایان – افرادی که خواب منظم و کافی ندارند – سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های عروق کرونری – افرادی که استرس طولانی‌مدتی را تجربه کرده‌اند – مبتلایان به آپنه خواب |
| درمان |
| – تغییر سبک زندگی – مصرف دارو از جمله داروهای ضد انعقاد خون – جراحی |
| خطرات عدم درمان |
| – نارسایی قلبی – حمله‌ی قلبی – ضربان قلب نامنظم – ایست قلبی ناگهانی – خونریزی داخلی – مرگ ناگهانی |
اختلالات تیروئید
غده‌ی تیروئید مسئول تولید هورمون‌هایی است که در سوخت‌وساز بدن مؤثر هستند. افزایش بیش از حد فعالیت غده‌ی تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) منجر به تولید مقدار زیادی هورمون تیروئیدی میشود. این هورمون‌ها با تأثیر به عضله‌ی قلب منجر به افزایش تولید پروتئین‌های قلبی و در نهایت هایپرتروپی قلب می‌شوند.
در مقابل، کاهش فعالیت غده‌ی تیروئید (هایپوتیروئیدیسم) است که با کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی تشخیص داده میشود. هایپوتیروئیدیسم نیز با تأثیر بر میزان کلسترول خون، فشارخون و فعالیت قلبی میتواند منجر به بزرگشدن قلب شود.
| سایر علائم همراه | |
|---|---|
| پرکاری تیروئید | کم‌کاری تیروئید |
| – کاهش وزن غیرطبیعی – تپش قلب شدید – ضربان قلب نامنظم – خستگی غیرطبیعی – احساس گرسنگی و ضعف غیرطبیعی – مشکلات عصبی مانند عصبانیت، اضطراب و خواب نامناسب – لرزش خفیف در دست‌ها و انگشتان – تعریق غیرطبیعی – دوره‌های قاعدگی غیرطبیعی – بزرگشدن غده‌ی تیروئید – ضعف عضلات – نازک‌شدن پوست – شکنندگی موها |
– خستگی – حساس‌شدن به سرما – یبوست – خشکی پوست – افزایش وزن غیرطبیعی – صورت پف‌کرده – خشک‌شدن و شکنندگی موها – ضعف عضلانی – درد عضلات و حساس‌شدن به لمس – چرخه‌های قاعدگی غیرطبیعی – کاهش ضربان قلب – افسردگی – مشکلات حافظه – بی‌حسی دست‌ها – افزایش کلسترول خون – کاهش میل جنسی – افتادگی پلک – گرفتگی صدا |
| افراد مستعد | |
| پرکاری تیروئید | کم‌کاری تیروئید |
| – افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری گریو – افراد مبتلا به التهاب تیروئید – سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به پرکاری تیروئید – سابقه‌ی ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند کم‌خونی و نارسایی اولیه‌ی آدرنال |
– افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری هاشیموتو – افراد مبتلا به التهاب تیروئید – افرادی که برای درمان پرکاری تیروئید جراحی یا پرتودرمانی شده‌اند – افرادی که میزان ید بدن آنها کم است – سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به کم‌کاری تیروئید – خانم‌های باردار – سابقه‌ی ابتلا به برخی عفونت‌های ویروسی |
| درمان | |
| پرکاری تیروئید | کم‌کاری تیروئید |
| – دارودرمانی برای تنظیم هورمون‌های تیروئیدی، تنظیم ضربان قلب و کاهش غلظت خون – جراحی تیروئید – در صورتی که قلب آسیب جدی دیده باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد. |
– دارودرمانی برای تنظیم هورمون‌های تیروئیدی، تنظیم ضربان قلب و کاهش غلظت خون – در صورتی که قلب آسیب جدی دیده باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد. |
| خطرات عدم درمان | |
| پرکاری تیروئید | کم‌کاری تیروئید |
| – ایجاد لخته‌های خونی – نارسایی قلب – سکته – ایست قلبی – مرگ ناگهانی |
– کاهش بازده قلب و نارسایی قلبی – ضربان قلب نامنظم – ایجاد لخته‌های خون – افزایش فشار خون – سکته قلبی – مرگ ناگهانی |
عفونت
زمانی که عامل عفونی وارد بدن میشود بدن سلول‌هایی را به محل عفونت می‌فرستد تا با عوامل عفونی مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها مقابله کنند. اگر عامل عفونی به عضله‌ی قلب وارد شده باشد، هجوم سلول‌های ایمنی به آن منجر به آسیب سلول‌های قلب شده و التهاب قلب را ایجاد می‌کند.
التهاب در قلب میتواند منجر به ضعیف‌ترشدن عضله‌ی قلب شود. در این حالت، قلب برای خون‌رسانی مناسب عضلات خود را ضخیم‌تر می‌کند و کاردیومگالی ایجاد میشود. بزرگشدن قلب در اثر عفونت معمولا موقتی بوده و با رفع عفونت بهبود می‌یابد. عوامل عفونی که میتوانند به قلب آسیب برسانند شامل موارد زیر هستند:
- عوامل ویروسی از جمله ویروس آنفلوانزا، کرونا، هپاتیت بی، هپاتیت سی، هرپس، ویروس HIV و آدنوویروس‌ها (عامل سرماخوردگی) و …
- عوامل باکتریایی مانند ترپونما (عامل سفلیس)، بورلیا (عامل بیماری لایم)، مایکوپلاسما (عامل عفونت ریه) و …
- انگل‌ها
- قارچ‌ها مانند آسپرژیلوس و کاندیدا (عامل برفک دهان)
| سایر علائم همراه |
|---|
| – درد قفسه‌ی سینه – خستگی – تب – آب‌آوردن پا، مچ پا و شکم – درد مفاصل – درد غیرطبیعی بدن – تعریق شبانه – ضربان قلب نامنظم – تپش قلب – تنگی نفس – وجود خون در ادرار – ایجاد لکه‌های قرمز یا صورتی روی پوست، داخل دهان و روی سفیدی چشم، کف دست، کف پا و زیر پوست انگشت دست و پا – آسیب طحال – کاهش وزن ناگهانی |
| افراد مستعد |
| – افراد بالای ۶۵ سال – افرادی با سابقه‌ی جراحی قلب – افرادی مبتلا به خونریزی لثه شده‌اند یا دارای بهداشت دهانی پایین – سابقه‌ی تزریق غیربهداشتی دارو یا مواد مخدر – افراد در معرض هر گونه عامل عفونی مانند باکتری، قارچ، انگل و ویروس – افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم – افرادی که قفسه‌ی سینه‌ی آنها آسیب دیده (مثلا حین تصادف رانندگی) – افراد دارای نارسایی کلیوی – افراد دارای تومور – افرادی که داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف می‌کنند – افراد مبتلا به برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند تب مدیترانه‌ای فامیلیال |
| درمان |
| – استفاده از داورها ضد عامل عفونی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها – استفاده از داروهای تنظیم‌کننده‌ی فشار خون و داروهای ضدالتهاب – نیاز به جراحی در صورت عفونت قلب شدید |
| خطرات عدم درمان |
| – آمبولی ریه – حملات قلبی و سکته – نارسایی قلبی – نارسایی کلیوی – مرگ ناگهانی |
تب روماتیسمی
تب روماتیسمی یک بیماری التهابی است که بافت هم‌بند بدن از جمله در قلب، مغز، پوست و مفاصل تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. تب روماتیسمی در واقع پاسخ ایمنی بدن به عفونت باکتریایی است. زمانی که باکتری‌ها وارد بدن شده و بدون درمان باقی بمانند ممکن است منجر به تحریک سیستم ایمنی شده و باعث شوند تا سیستم ایمنی به سلول‌های خودی آسیب بزند. در این حالت دریچه‌های قلب تخریب شده و خون در قلب جمع میشود. فعالیت بیشتر قلب برای خارج‌کردن خون اضافه منجر به بزرگشدن قلب و ایجاد کاردیومگالی میشود.
| سایر علائم همراه |
|---|
| – تب – درد یا ورم مفاصل از جمله زانو، مچ پا، آرنج‌ها و مچ دست – احساس گرما در مفاصل یا حساس‌شدن آنها به درد – درد مفاصل که از یک مفصل به مفصل دیگر حرکت می‌کند – درد قفسه‌ی سینه – خستگی – برآمدگی‌های کوچک و بدون درد در زیر پوست – راش پوستی مسطح یا کمی برآمده که بدون درد بوده و لبه‌های نامنظم دارد – حرکات غیرقابل کنترل بدن از جمله در دست‌ها، پاها و صورت – خنده‌ها یا گریه‌های ناگهانی و نامناسب |
| افراد مستعد |
| – افراد در معرض عوامل عفونی از جمله باکتری‌های strep – افرادی که در مکان‌های شلوغ و پرجمعیت زندگی می‌کنند- افرادی که به سرویس بهداشتی مناسب دسترسی نداشته و یا بهداشت را رعایت نمی‌کنند |
| درمان |
| – مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای ضدالتهاب برای از بین بردن باکتری‌ها و التهاب – در برخی موارد که آسیب قلب جدی باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد |
| خطرات عدم درمان |
| – نارسایی قلبی – سکته – مرگ ناگهانی |
سبک زندگی
برای داشتن قلبی سالم توجه به سبک زندگی ضروری است. بسیاری از رفتارهای روزمره‌ی ما میتوانند آسیب‌زا بوده و سلامت قلب را به خطر بیندازند. دوری از مصرف غذاهای ناسالم و پرنمک، ترک هرگونه دخانیات و مشروبات الکلی و کاهش وزن اضافی از جمله نکاتی هستند که برای سلامت قلب باید به آنها توجه کرد.
سوء مصرف الکل
الکل یک ماده‌ی سمی است و سوءمصرف آن میتواند منجر به آسیب عضلات قلب و جمع‌شدن خون در آن شود. در این حالت، قلب تلاش می‌کند تا آسیب ایجادشده را با فعالیت بیشتر جبران کند. تشدید فعالیت قلب منجر به کشیده‌شدن عضلات قلب و ضعیف‌شدن دیواره‌ی بطن چپ شده و در نهایت منجر به کاردیومگالی میشود. مصرف الکل میتواند با آسیب به قلب، از عملکرد درست آن جلوگیری کند و در نهایت با کم‌شدن اکسیژن اندام‌ها منجر به آسیب اندام‌ها و نارسایی قلبی شود.
اولین قدم برای درمان مشکلات قلبی ناشی از مصرف الکل، خودداری کامل از مصرف الکل است. تغییر سبک زندگی و استفاده از غذاهای کم‌نمک، محدودکردن مصرف مایعات و استفاده از برخی داروها میتوانند بهبود چشمگیری در زندگی بیماران ایجاد کنند. درصورتی‌که آسیب قلب شدید باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اضافه وزن
افرادی که دارای چربی بالا و وزن اضافه هستند حجم خون بیشتری دارند و قلب آنها برای فعالیت مناسب باید بیشتر کار کند تا بتواند تمام خونی که در قلب جمع میشود را پمپاژ کند. فعالیت بیشتر قلب منجر به ضخیم‌شدن عضلات قلب شده و کاردیومگالی ایجاد میشود. علاوه بر این، اضافه‌وزن میتواند منجر به فشارخون بالا شود که یکی از عوامل اصلی بزرگشدن قلب است. بهبود سبک زندگی شامل کاهش وزن و مصرف غذاهای سالم نقش مهمی در بهبود بیماران دارد. علاوه بر این، مصرف برخی داروها برای کنترل عوارض اضافه‌وزن میتواند علائم بیماری را بهبود دهد. در برخی موارد که آسیب قلب جدی باشد ممکن است نیاز به جراحی قلب باشد.
مصرف برخی از داروها
مصرف طولانی‌مدت برخی داروها میتواند منجر به آسیب قلب شود. داروهایی که برای کنترل فشار خون، کنترل کلسترول خون، دیابت و افسردگی تجویز می‌شوند از جمله داروهایی هستند که میتوانند باعث بزرگشدن قلب شوند. این داروها با تأثیر بر فشار خون و متابولیسم آن میتوانند فشار اضافی به قلب وارد کنند. با این حال، به هیچ وجه نباید بدون توصیه‌ی پزشک مصرف این داروها را متوقف کرد. مصرف این داروها تحت نظر پزشک میتواند در کاهش آسیب قلب مؤثر باشد. معمولا بزرگشدن قلب در اثر داروها پس از متوقف‌کردن مصرف آنها بهبود می‌یابد. با این حال، در صورت ایجاد مشکلات جدی در قلب ممکن است نیاز به جراحی قلب باشد.
زندگی با کاردیومگالی یا بزرگ شدن قلب
بسیاری از افرادی که دچار کاردیومگالی درمان‌نشده هستند میتوانند با رعایت برخی نکات زندگی نرمالی داشته باشند. مدیریت درست سبک زندگی میتواند در بهبود کیفیت این بیماران تأثیرات بسیار خوبی داشته باشد. همچنین افرادی که تحت درمان هستند نیست با رعایت موارد زیر میتوانند به درمان قطعی بزرگ شدن قلب نزدیک‌تر شوند.
کنترل علائم
بیمارانی که مبتلا به کاردیومگالی هستند لازم است تا تحت نظر پزشک متخصص باشند. تشخیص عامل ایجاد کاردیومگالی برای کنترل علائم آن ضروری است. با تشخیص عامل ایجاد کاردیومگالی و بررسی شرایط بیماران می‌توان راهکارهای مؤثر در کنترل علائم بیماری را ارائه داد. در بسیاری از بیماران توصیه میشود تا برای کنترل علائم بیماری، برخی داروها را مصرف کنند. همچنین، سبک زندگی سالم میتواند در بهبود هرچه سریع‌تر بیماران بسیار مؤثر باشد.
چکاپ منظم
چکاپ منظم برای بررسی وضعیت درمان ضروری هستند. با چکاپ منظم می‌توان تأثیر روش‌های درمانی را سنجید و بر اساس وضعیت بیماران، راهکار جدید ارائه داد. همچنین در صورت ایجاد علائم جدید می‌توان آنها را بررسی کرده و از ایجاد علائم خطرناک و تهدیدکننده‌ی زندگی جلوگیری کرد.
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی برای بهبود بزرگشدن قلب ضروری است. سبک زندگی ناسالم میتواند منجر به تشدید علائم بیماری شود بنابراین ضروری است که با رفتارهای سالم جایگزین شوند. از جمله تغییراتی که در سبک زندگی باید ایجاد کرد می‌توان به تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و ترک دخانیات و الکل اشاره کرد.
- رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سالم برای قلب سه اصل دارد:
- تا حد امکان از نمک استفاده نکنید: مصرف بیش از اندازه‌ی غذاهای شور میتواند منجر به افزایش فشارخون و تشدید مشکلات قلبی شود.
- از غذاهای چرب از جمله غذاهای دارای چربی اشباع‌شده دوری کنید: غذاهای آماده مانند پیتزا، ساندویچ و سس‌ها حاوی میزان زیادی چربی اشباع هستند. چربی اشباع با افزایش فشار خون و انسداد عروق خونی میتواند منجر به بزرگشدن قلب و نارسایی آن شود. به جای استفاده از غذاهای آماده می‌توانید از روغن‌های گیاهی (مانند روغن کانولا، روغن ذرت، روغن آفتاب‌گردان و …) استفاده کنید. استفاده از روغن نارگیل و پالم به علت چربی اشباع بالا توصیه نمی‌شود. همچنین می‌توانید از شکل کم‌چرب مواد غذایی (مانند سس کم‌چرب، شیر کم‌چرب و …) استفاده کنید.
- فیبر بیشتری مصرف کنید: میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر هستند. توصیه میشود از میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده شود.
- ورزش منظم: اگرچه ورزش منظم در برخی بیماران میتواند منجر به بهبود علائم شود اما فعالیت ورزشی برای همه‌ی بیماران مبتلا به کاردیومگالی توصیه نمی‌شود. ضروری است تا هر فعالیت ورزشی قبل از انجام توسط پزشک متخصص تایید شود. همچنین اگر در حین انجام هر نوع فعالیت، علائم بیماری در شما ایجاد شود لازم است تا فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- ترک سیگار و الکل: سیگار و سایر انواع دخانیات و الکل از جمله عواملی هستند که به قلب آسیب می‌زنند. بنابراین ترک سیگار و الکل برای پیشگیری از آسیب بیشتر قلب ضروری است.
- کاهش وزن: اضافه‌وزن از عوامل خطر برای ایجاد کاردیومگالی است. کاهش وزن علاوه بر اینکه میتواند از ایجاد مشکلات قلبی بیشتر جلوگیری کند، در بهبود سلامت عمومی افراد نیز بسیار مؤثر است.
- کنترل مصرف مایعات: معمولا در بیمارانی که مبتلا به کاردیومگالی یا سایر مشکلات قلبی هستند، مصرف مایعات باید محدود شود. علت این کار جلوگیری از جمع‌شدن مایعات در بدن است. جمع‌شدن مایعات در بدن علاوه بر فشار به قلب، میتواند آسیب‌های بیشتری به بدن زده و منجر به ورم پا، تنگی نفس و اختلال در عملکرد قلب شود. میزان مایعات مصرفی با توجه به وضعیت بیماران و توسط پزشک متخصص تعیین میشود.
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند فشارخون بالا، دیابت و کلسترول خون بالا از جمله بیماری‌های خطرناکی هستند که میتوانند آسیب‌های جدی به قلب وارد کنند. کنترل این بیماری‌ها در افرادی که به کاردیومگالی مبتلا هستند ضروری است.
سوالات متداول
تفاوت بزرگشدن قلب با آب‌آوردن قلب چیست؟
آب آوردن قلب هنگامی رخ می‌دهد که آب یا مایعات بافتی در لایه‌ی پریکاردیوم جمع شوند. پریکاردیوم ساختار دولایه‌ی نازکی است که روی قلب را می‌پوشاند. بنابراین در آب‌آوردن قلب، ساختار خود قلب بزرگ نمی‌شود اما در کاردیومگالی، عضلات یا حفره‌های قلب دچار تغییر شکل می‌شوند.
آیا بزرگشدن قلب باعث مرگ میشود؟
بله، بزرگشدن قلب در صورتی که درمان نشود و فرد بیمار تحت نظر پزشک متخصص نباشد میتواند با ایجاد نارسایی قلبی و سکته، منجر به مرگ بیماران شود.
آیا بزرگشدن قلب خودبه‌خود درمان میشود؟
در برخی افراد مانند ورزشکاران، بزرگشدن قلب به صورت خودبه‌خودی رفع شده و قلب به اندازه‌ی طبیعی باز می‌گردد. کنترل علائم و بهبود سبک زندگی از نکات کلیدی در زندگی با کاردیومگالی هستند.
آیا بزرگشدن قلب درمان دارد؟
درمان بزرگ شدن قلب به علت زمینه‌ای ایجادکنندهی آن بستگی دارد. در برخی موارد، می‌توان با تغییر سبک زندگی بیماری را کنترل کرد. در مواردی که آسیب قلب جدی باشد نیاز به مصرف دارو یا جراحی خواهدبود.
درمان بزرگی قلب چقدر طول می‌کشد؟
بهبود بزرگی قلب به بیماری زمینه‌ای که منجر به ایجاد آن شده است وابسته است. در برخی افراد مانند ورزشکاران و خانم‌های باردار بزرگشدن قلب موقتی است و پس از چند ماه بهبود می‌یابد. برخی افراد نیز ممکن است تا پایان عمر خود با کاردیومگالی زندگی کنند.
آیا بزرگی قلب توارثی است؟
یکی از عوامل ایجادکنندهی کاردیومگالی وراثت و ژنتیک است. افرادی که والدین آنها مبتلا به کاردیومگالی است احتمال بیشتری برای ایجاد این بیماری دارند. همچنین، ممکن است کاردیومگالی بدون سابقه‌ی خانوادگی و به علت سبک زندگی افراد ایجاد شود.
از کجا بدانیم که قلب ما بزرگ شده است؟
بررسی علائم بیماران و تصویربرداری از قلب با استفاده از روش‌هایی مانند MRI و سونوگرافی قلب و بررسی عملکرد آن از طریق اکوکاردیوگرام از جمله روش‌هایی هستند که در تشخیص بزرگی قلب به کار می‌روند.
درمان قطعی بزرگ شدن قلب چیست؟
در حال حاضر درمان قطعی برای بزرگشدن قلب، به صورتی که قلب را به اندازه‌ی طبیعی بازگرداند، وجود ندارد. با این حال، روش‌های درمانی مؤثری برای کنترل علائم و پیشگیری از ایجاد آسیب بیشتر قلب وجود دارند.
آیا کرونا میتواند منجر به بزرگشدن قلب شود؟
بله، عفونت ایجادشده توسط ویروس کرونا میتواند منجر به آسیب قلب و بزرگشدن آن شود.
آیا سرماخوردگی میتواند منجر به بزرگشدن قلب شود؟
بله، عوامل عفونی ایجادکنندهی سرماخوردگی و آنفلوانزا میتوانند با ایجاد عفونت در قلب منجر به بزرگشدن آن شوند.
برای درمان بزرگشدن قلب چه غذایی بخوریم؟
غذاهای کم‌نمک، حاوی فیبر بالا و بدون چربی اشباع باید در وعده‌ی غذایی روزانه گنجانده شده و از گوشت قرمز و مواد غذایی آماده مانند انواع فست‌فودها دوری کرد. توصیه میشود از پروتئین گیاهی به جای پروتئین حیوانی استفاده شود.
چگونه باید از بزرگشدن قلب جلوگیری کنیم؟
مصرف مواد غذایی سالم، دوری از هرگونه دخانیات و مشروبات الکلی، ورزش منظم، بررسی منظم کلسترول و فشار خون، وزن مناسب و خواب کافی از جمله نکاتی هستند که میتوانند از بزرگشدن قلب جلوگیری کنند.
آیا بزرگشدن قلب در بارداری خودبه‌خود رفع میشود؟
در بسیاری از خانم‌های باردار، بزرگشدن قلب موقتی است و پس از چند ماه به‌صورت خودبه‌خود برطرف میشود. با این حال، در درصد کمی از خانم‌ها ممکن است قلب در دوران بارداری آسیب شدیدی دیده باشد و نیاز به مداخلات پزشکی داشته باشند.
آیا در سنین بالا قلب بزرگتر میشود؟
با افزایش سن، آسیب‌های آن نیز بیشتر شده و ممکن است کاردیومگالی ایجاد شود.
آیا بزرگشدن قلب در اثر ورزش به‌صورت خودبه‌خودی رفع میشود؟
بزرگشدن قلب ناشی از ورزش‌کردن معمولا به‌صورت خودبه‌خودی رفع شده و نیاز به درمان جدی ندارد.
آیا بزرگشدن قلب در کودکان نیز ایجاد میشود؟
بله، برخی از کودکان به دلیل عفونت، مشکلات متابولیک، سوء تغذیه، بیماری‌های عروق کرونری و ژنتیک ممکن است دچار مشکلات قلبی از جمله بزرگشدن قلب شوند.
چه عواملی میتوانند بزرگشدن قلب را بدتر کنند؟
در صورتی که هر یک از عوامل ایجادکنندهی کاردیومگالی کنترل نشوند میتوانند باعث بزرگ‌ترشدن قلب شوند.
آیا ورزش‌کردن برای افرادی که دچار بزرگشدن قلب شده‌اند مفید است؟
ورزش‌کردن تنها برای برخی افراد که دچار بزرگشدن قلب شده‌اند مفید است. بسیاری از بیماران باید از ورزش و فعالیت سنگین دوری کنند، مگر اینکه پزشک متخصص انجام فعالیت‌های ورزشی را توصیه کرده باشد.
