سرخرگ‌هایی که در اطراف قلب قرار گرفته‌اند، با تامین مواد مغذی و خون غنی از اکسیژن سبب ادامه روند پمپاژ این اندام حیاتی می‌شوند. بروز اختلال یا توقف جریان خون به قلب در این سرخرگ‌ها به هر علتی سبب بروز عارضه‌‌ای به نام گرفتگی رگ قلب میشود. علت گرفتگی رگ قلب معمولا تشکیل پلاک در سرخرگ‌های اصلی قلب و بروز اختلال در انتقال جریان خون به عضلات قلب میباشد. با توجه به این که گرفتگی رگ قلب انسان یک عارضه مزمن میباشد، امکان دارد تا زمان بروز نشانه‌های سکته قلبی علائمی ایجاد نشود. پیشگیری از گرفتگی رگ قلب با استفاده از رعایت سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. بهترین درمان گرفتگی رگ‌های قلب شامل استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون، استنت‌گذاری، یا جراحی بای‌پس قلب میباشد.
گرفتگی رگ قلب چیست؟
گرفتگی یا تنگی رگ قلب معمولا در اثر تجمع پلاک در دیواره سرخرگ‌هایی ایجاد میشود که خون را به قلب انتقال میدهند. پلاک از رسوبات کلسترول ایجاد میشود. تجمع پلاک به مرور زمان سبب تنگ شدن سرخرگ‌ها میشود. این روند تصلب شرایین نام دارد. گرفتگی یا تنگی عروق قلب شایع‌ترین نوع بیماری قلبی محسوب میشود.
در برخی از افراد، علائم اولیه گرفتگی رگ قلب شامل حمله قلبی میباشد. امکان دارد پزشک و تیم درمانی بتوانند به کاهش احتمال بروز تنگی رگ در قلب کمک کنند.
انواع گرفتگی رگ قلب
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که گرفتگی رگ قلب در اثر تجمع پلاک در سرخرگ‌ها یا تصلب شرایین بروز می‌کند. ولی تجمع پلاک تنها در یک نوع از گرفتگی رگ قلب ایجاد میشود. گرفتگی رگ قلب دارای انواع دیگری نیز میباشد.
دیگر حالت‌های گرفتگی رگ قلب شامل سه مورد زیر میباشد:
- گرفتگی انسدادی رگ قلب
- گرفتگی غیر انسدادی رگ قلب
- گرفتگی خودبه‌خودی رگ قلب
گرفتگی انسدادی رگ قلب
گرفتگی انسدادی رگ قلب زمانی بروز می‌کند که سرخرگ‌های کرونری به تدریج در اثر تجمع پلاک تنگ شوند. این حالت تصلب شرایین نیز نام دارد. این نوع گرفتگی رگ قلب شایع‌ترین نوع گرفتگی رگ محسوب میشود.
با تشدید گرفتگی، امکان دارد در نهایت جریان خون به قلب متوقف شود. انسداد ناگهانی تحت عنوان حمله قلبی شناخته میشود و به رسیدگی سریع پزشکی جهت کاهش آسیب قلبی نیاز دارد.
گرفتگی غیر انسدادی رگ قلب
گرفتگی غیر انسدادی رگ قلب در اثر بروز مشکلات مرتبط با سرخرگ‌های کرونری ایجاد میشود. این عارضه در اثر تجمع پلاک بروز نمی‌کند. امکان دارد در این حالت سرخرگ‌های کرونری دچار مشکلات زیر شوند:
- فشردگی توسط عضله قلب (تونل میوکارد)
- انقباض در زمان نامناسب (اسپاسم سرخرگ کرونری)
- آسیب‌دیدگی پوشش سرخرگ (اختلال عملکرد اندوتلیوم)
- اختلالات در شاخه‌ها یا انشعابات کوچکتر سرخرگ (اختلال عملکرد عروق کوچک)
در ارتباط با گرفتگی عروق قلب و تنگی نفس بایستی توجه شود که گرفتگی غیر انسدادی رگ قلب میتواند همچنان سبب بروز بسیاری از علائم گرفتگی عادی رگ قلب مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس شود. این عارضه در بسیاری از موارد سبب بروز درد قفسه سینه مرتبط با تنگی رگ قلب میشود. با وجود این که گرفتگی غیر انسدادی رگ قلب میتواند در هر شخصی ایجاد شود، بروز این عارضه در زنان بیشتر شایع است.
گرفتگی خودبه‌خودی رگ قلب
این عارضه زمانی بروز می‌کند که یک پارگی در دیواره سرخرگ کرونری به طور جزئی و یا کامل سبب انسداد جریان خون شود. این شکاف به طور ناگهانی ایجاد شده و معمولا به صورت حمله قلبی بروز می‌کند. در صورت احتمال بروز حمله قلبی بایستی فورا با ۱۱۵ تماس گرفته شود.
علائم گرفتگی خودبه‌خودی رگ قلب و حمله قلبی میتواند در هر شخصی متفاوت باشد ولی معمولا شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه خصوصا در قسمت چپ یا مرکز سینه که با استراحت رفع نمی‌شود.
- درد در قسمت فک، گردن یا کمر
- احساس گیجی یا سبکی سر یا ضعف
- دردی که از قفسه سینه به شانه‌ها و دست‌ها منتقل میشود.
- احساس پری، فشار یا فشردگی در قفسه سینه
- تنگی نفس حتی زمان استراحت
گرفتگی رگ قلب چه علائمی دارد؟
امکان دارد برای مدت زیادی، علائم تنگی رگ قلب بروز نکنند. گرفتگی یا تنگی رگ قلب یک عارضه مزمن است. تجمع پلاک به سال‌ها یا حتی دهه‌ها زمان نیاز دارد. ولی با تنگ شدن سرخرگ‌ها، امکان دارد علائم خفیف ایجاد شوند. این علائم نشان میدهند که پمپاژ قلب برای انتقال خون غنی از اکسیژن به بدن با شدت بیشتری انجام میشود.
علائم گرفتگی مزمن رگ قلب شامل:
- آنژین پایدار: آنژین پایدار شایع‌ترین نشانه این عارضه محسوب میشود. آنژین پایدار در واقع درد موقتی قفسه سینه است که با الگوی قابل پیش‌بینی ایجاد شده و رفع میشود. این حالت معمولا در زمان فعالیت جسمانی یا تنش‌های عاطفی بروز می‌کند. آنژین پایدار در زمان استراحت و یا در زمان مصرف نیتروگلیسیرین رفع میشود.
- تنگی نفس: در برخی از افراد در زمان انجام فعالیت جسمانی سبک تنگی نفس ایجاد میشود.
در برخی از مواقع، اولین نشانه تنگی رگ قلب، حمله قلبی است. علائم حمله قلبی شامل:
- درد قفسه سینه. این حالت میتواند خفیف تا شدید باشد. امکان دارد درد به صورت سنگینی، گرفتگی، فشار، سوزش، بی‌حسی، احساس پری، فشردگی یا درد خفیف بروز کند. ممکن است درد تا شانه‌ها، دستان، گردن، کمر یا فک گسترش پیدا کند.
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- تپش قلب
- احساس خستگی
- حالت تهوع، معده درد یا استفراغ که میتواند احساسی شبیه سوء هاضمه داشته باشد.
- ضعف
احتمال بروز علائم اضافی و غیر معمول در زنان بیشتر است. این علائم شامل:
- تنگی نفس، خستگی و بی‌خوابی که پیش از حمله قلبی بروز می‌کند.
- درد در قسمت کمر، شانه‌ها، گردن، دست‌ها یا شکم
- تپش قلب
- احساس گرما یا گُر گرفتگی
دلایل گرفتگی رگ قلب
تصلب شرایین سبب گرفتگی رگ قلب میشود. این عارضه در اثر تجمع تدریجی پلاک در سرخرگ‌های سراسر بدن ایجاد میشود. زمانی که پلاک بر جریان خون در سرخرگ‌های کرونری اثر می‌گذارد، گرفتگی رگ قلب بروز می‌کند.
پلاک از کلسترول، مواد زائد، کلسیم و فیبرین (ماده‌ای که به لخته شدن خون کمک می‌کند) تشکیل شده است. ادامه تجمع پلاک در دیواره سرخرگ‌ها سبب تنگ و سفت شدن سرخرگ‌ها میشود.
پلاک میتواند سبب انسداد یا آسیب‌دیدگی سرخرگ‌ها شود. در نتیجه جریان خون به بخش‌های خاصی از بدن محدود یا متوقف میشود. با تجمع پلاک در سرخرگ‌های کرونری، عضله قلب به اندازه کافی خون دریافت نمی‌کند. در نتیجه قلب نمی‌تواند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز را دریافت کند. این عارضه ایسکمی میوکارد نام دارد و سبب بروز درد قفسه سینه و افزایش احتمال سکته قلبی میشود. تجمع پلاک در سرخرگ‌های کرونری معمولا سبب تجمع پلاک در دیگر قسمت‌های بدن نیز میشود. این حالت میتواند سبب بروز عارضه‌هایی مانند گرفتگی رگ قلب و بیماری سرخرگ محیطی شود.
چه افرادی در معرض بروز گرفتگی رگ قلب قرار دارند؟
عوامل متعددی در بروز گرفتگی رگ قلب موثر هستند. برخی از این عوامل قابل کنترل نیستند. برخی دیگر از این عوامل با تغییر در سبک زندگی یا مصرف دارو قابل کنترل هستند. در ارتباط با عوامل موثر در بروز این عارضه که در قسمت زیر مطرح می‌شوند بایستی با پزشک مشورت شود:
عواملی که قابل کنترل نیستند
- سن: با افزایش سن، احتمال گرفتگی رگ قلب افزایش می‌یابد. مردان پس از ۴۵ سالگی و زنان پس از ۵۵ سالگی بیشتر در معرض گرفتگی رگ قلب هستند.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که اعضای خانواده دچار بیماری قلبی باشند، احتمال بروز این عارضه افزایش می‌یابد. اطلاع از وجود بیماری قلبی زودرس از اهمیت زیادی در این ارتباط برخوردار است. این مساله به این معنا است که تشخیص بیماری در سنین جوانی انجام شده باشد (پدر یا برادر پیش از ۵۵ سالگی، مادر یا خواهر پیش از ۶۵ سالگی).
عوامل مرتبط با سبک زندگی که سبب افزایش احتمال گرفتگی رگ قلب می‌شوند
- رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد چربی اشباع یا کربوهیدرات تصفیه شده
- عدم فعالیت جسمانی
- کم‌خوابی
- مصرف سیگار، سیگار الکترونیکی یا دیگر دخانیات
عارضه‌های قلبی عروقی که سبب افزایش احتمال گرفتگی رگ قلب می‌شوند
- تصلب شرایین
- فشار بالای خون
- سطح بالای LDL (کلسترول بد)
- سطح بالای تری‌گلیسیرید (هیپرتری گلیسریدمی)
دیگر عارضه‌هایی که سبب افزایش احتمال گرفتگی رگ قلب می‌شوند
- کم‌خونی
- بیماری خودایمنی، شامل لوپوس و آرتریت روماتوئید
- بیماری مزمن کلیه
- دیابت
- اچ آی وی/ ایدز
- سندروم متابولیک
- اضافه وزن/ چاقی
- اختلالات مرتبط با خواب مانند آپنه خواب
عوامل موثر در گرفتگی رگ قلب در زنان
- یائسگی زودرس (پیش از ۴۰ سالگی)
- اندومتریوز
- سابقه دیابت بارداری، اکلامپسی، پره اکلامپسی
- استفاده از روش کنترل بارداری با هورمون
روش تشخیص گرفتگی رگ قلب
پزشک شخص را معاینه کرده و علائم عارضه و سابقه خانوادگی شخص را بررسی می‌کند. روش تشخیص گرفتگی عروق قلب شامل استفاده از آزمایش‌های زیر میباشد:
- الکتروکاردیوگرام: جهت اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب و ارزیابی آسیب‌دیدگی قلبی
- آنژیوگرافی: در روش آنژیوگرافی از تصویربرداری با اشعه ایکس جهت گرفتن تصاویر از سرخرگ‌های کرونری و رگ‌های خونی قلب استفاده میشود. در این روش رنگ مخصوصی از طریق کاتتر در رگ خونی تزریق شده و رنگ سبب مشخص شدن رگ‌های خونی مورد نظر و تصویربرداری واضح با اشعه ایکس میشود. در ارتباط با گرفتگی رگ قلب و آنژیوگرافی بایستی توجه شود که این روش به پزشکان در جهت تشخیص مشکلات مرتبط با سرخرگ‌های کرونری مانند تصلب شرایین و یا بازگشت جریان خون از طریق دریچه‌های قلب کمک می‌کند.
- سی تی آنژیوگرافی قلب (CTCA): یک روش اسکن است که تصاویری از قلب را ثبت می‌کند. پیش از تصویربرداری، رنگ مخصوص داخل سیاهرگ تزریق میشود. رنگ هر گونه انسداد در سرخرگ‌های کرونری را مشخص کرده و به تشخیص گرفتگی رگ قلب کمک می‌کند.
- تست استرس قلب: در این روش شخص بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت در مطب پزشک راه رفته و بر الکتروکاردیوگرام، ضربان قلب و فشار خون شخص نظارت میشود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه
- آزمایش خون برای بررسی سطح قند خون، کلسترول و تری‌گلیسرید
- کاتتریزاسیون قلبی: در این روش پزشک یک لوله ظریف و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را از طریق رگ خونی در دست یا پا وارد قلب می‌کند. سپس رنگ مخصوص از طریق کاتتر تزریق شده و از تصاویر اشعه ایکس برای مشاهده داخل قلب استفاده میشود.
درمان گرفتگی رگ قلب
راه درمان گرفتگی رگ قلب معمولا شامل تغییر در سبک زندگی، مدیریت عوامل موثر در بروز این عارضه و مصرف دارو می‌باشند. امکان دارد در برخی از موارد از روش جراحی گرفتگی رگ قلب استفاده شود.
پزشک در ارتباط با بهترین گزینه درمان تنگی رگ قلب با شخص مشورت می‌کند. پیروی از برنامه درمان تنگی رگ‌های قلب جهت کاهش احتمال بروز عوارض شدید از اهمیت زیادی برخوردار است.
تغییر در نحوه زندگی
تغییر در نحوه زندگی تاثیر زیادی در درمان گرفتگی رگ قلب دارد. برخی از این تغییرات شامل:
- عدم مصرف سیگار، ویپ (سیگار الکترونیکی) یا دیگر دخانیات
- استفاده از رژیم غذایی سالم: حاوی مقادیر کم سدیم، چربی اشباع، چربی ترانس و قند و شکر. استفاده از رژیم غذایی مدیترانه‌ای سبب کاهش احتمال حمله یا سکته قلبی میشود.
- ورزش: پیاده‌روی برای مدت ۳۰ دقیقه در طول پنج روز در هفته و یا انجام فعالیت جسمانی مورد علاقه
- کاهش مصرف الکل
پیش از آغاز برنامه ورزشی بایستی با پزشک مشورت شود. پزشک میتواند در ارتباط با تغییر در سبک زندگی شخص را راهنمایی کند. امکان دارد پزشک شخص را جهت دریافت برنامه غذایی و نحوه قطع مصرف سیگار به متخصص تغذیه معرفی کند.
کنترل عوامل موثر بر گرفتگی رگ قلب
کنترل عوامل موثر بر گرفتگی رگ قلب به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کند. پزشک در جهت کنترل عارضه‌های زیر با بیمار همکاری می‌کند:
- دیابت
- فشار بالای خون
- کلسترول بالا
- تری گلیسیرید بالا
- اضافه وزن/ چاقی
مصرف دارو
در پاسخ به این سوال که آیا گرفتگی رگ قلب با دارو رفع میشود یا خیر بایستی گفته شود که جهت درمان این عارضه از داروهای مختلفی استفاده میشود. این داروها معمولا سبب کاهش فشار خون و یا گشاد کردن سرخرگ‌ها می‌شوند.
برخی از داروهای قلب دارای عوارض جانبی هستند. بنابراین امکان دارد انتخاب دارو با تاثیر مناسب به زمان نیاز داشته باشد. پزشک عمومی یا متخصص گزینه‌های مختلف درمانی را با بیمار مطرح می‌کند.
داروهای قلب نباید بدون مشورت با پزشک قطع شوند چرا که امکان دارد قطع ناگهانی دارو بتواند سبب تشدید علائم شود.
داروهای رقیق‌کننده خون
این نوع داروها با رقیق کردن خون و جلوگیری از لخته شده خون، به کاهش احتمال حمله قلبی کمک می‌کنند. داروهای متداول رقیق‌کننده خون شامل:
- آسپیرین با دوز پایین
- کلوپیدوگرل
- ریواروکسابان
- تیکاگرلور
- پراسوگرل
داروهای استاتین
در صورت وجود کلسترول بالا، امکان دارد از داروهای کاهش کلسترول استفاده شود. نمونه این داروها شامل:
- آتورواستاتین
- سیمواستاتین
- روزوواستاتین
- پراواستاتین
داروهای استاتین با جلوگیری از تشکیل کلسترول و افزایش تعداد گیرنده‌های لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) در کبد عمل می‌کنند.
مصرف این دارو به از بین بردن LDL خون کمک کرده و سبب کاهش احتمال حمله قلبی میشود.
همه داروهای استاتین برای افراد مختلف مناسب نیستند. بنابر این شخص بایستی تا زمان انتخاب نوع داروی مناسب، انواع مختلف این دارو را امتحان کند.
داروهای بتا‌بلاکر
داروهای بتا‌بلاکر یا مسدودکننده بتا شامل آتنولول، بیزوپرولول، متوپرولول و نبیوولول معمولا برای جلوگیری از درد قفسه سینه و درمان فشار بالای خون استفاده می‌شوند.
این داروها با جلوگیری از اثرگذاری هورمون خاصی در بدن، سبب کاهش سرعت ضربان قلب و بهبود جریان خون می‌شوند.
داروهای نیترات
داروهای نیترات جهت گشاد کردن رگ‌های خونی استفاده می‌شوند. این داروها به شکل‌های مختلفی شامل قرص، اسپری و پچ‌های پوستی تحت عنوان نیتروگلیسرین و ایزوسورباید مونونیترات موجود هستند.
داروهای نیترات سبب شل کردن رگ‌های خونی شده و باعث می‌شوند که خون بیشتری از رگ‌ها عبور کند. این امر سبب کاهش فشار خون و تسکین درد قلب میشود.
امکان دارد این داروها دارای عوارض جانبی خفیف شامل سردرد، سرگیجه و قرمزی و برافروختگی پوست باشند.
داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین
این نوع داروها معمولا برای درمان فشار بالای خون استفاده می‌شوند. نمونه این داروها رامیپریل و لیزینوپریل می‌باشند.
داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین سبب توقف فعالیت هورمونی به نام آنژیوتانسین -۲ می‌شوند. این هورمون سبب تنگ شدن رگ‌ها میشود.
این داروها علاوه بر جلوگیری از فعالیت شدید قلب، سبب بهبود جریان خون در بدن می‌شوند.
در زمان مصرف این نوع داروها، فشار خون ارزیابی خواهد شد و از آزمایش خون به طور منظم برای بررسی عملکرد کلیه‌ها استفاده میشود.
از هر ۱۰۰ نفر، یک نفر در اثر مصرف این داروها دچار مشکلات مرتبط با خونرسانی به کلیه‌ها میشود.
عوارض مصرف این نوع داروها میتواند شامل سرفه خشک و سرگیجه باشد.
داروهای مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین-۲
این داروها دارای عملکرد مشابه داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین هستند. از داروهای مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین-۲ برای کاهش فشار خون استفاده میشود.
تنها عارضه جانبی این دارو معمولا سرگیجه خفیف میباشد. این نوع داروها عموما به عنوان جایگزینی برای داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین تجویز می‌شوند و سبب بروز سرفه خشک نمی‌شوند.
داروهای مسدودکننده کانال کلسیم
این داروها با شل کردن عضلات دیواره‌های سرخرگ‌ها سبب کاهش فشار خون می‌شوند.
در نتیجه سرخرگ‌ها گشادتر شده و فشار خون کاهش می‌یابد.
نمونه این داروها شامل آملودیپین، وراپامیل و دیلتیازم هستند.
عوارض جانبی این داروها شامل سردرد و برافروختگی صورت هستند ولی این علائم خفیف هستند و معمولا به مرور زمان کاهش می‌یابند.
داروهای ادرار آور
داروهای ادرارآور با خارج کردن آب و نمک اضافی از بدن از طریق ادرار عمل می‌کنند.
جراحی گرفتگی رگ قلب
اگر رگ‌های خونی در اثر تجمع رسوبات چربی تنگ شوند و یا علائم با استفاده از دارو قابل کنترل نباشند، امکان دارد از روش جراحی برای باز کردن یا بای‌پس سرخرگ‌های مسدود شده استفاده شود. در این قسمت برخی از روش‌های باز کردن سرخرگ مسدود شده شرح داده می‌شوند.
آنژیوپلاستی
از این روش برای باز کردن سرخرگ‌های مسدود شده قلب استفاده میشود. در این روش یک کاتتر بالن کوچک وارد رگ خونی مسدود شده میشود. این کار به گشاد کردن رگ خونی مسدود شده و بهبود جریان خون به قلب کمک می‌کند. این روش معمولا همراه با استنت‌گذاری استفاده میشود. استنت نوعی لوله توری سیمی کوچک است که به باز شدن سرخرگ کمک کرده و سبب کاهش احتمال تنگ شدن دوباره آن میشود. بیشتر استنت‌ها از نوع استنت دارویی هستند و به باز نگه داشته شدن سرخرگ کمک می‌کنند. به ندرت امکان دارد از استنت‌های فلزی بدون پوشش استفاده شود.
آنژیوپلاستی میتواند به بهبود علائم انسداد سرخرگ مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس کمک کند. این روش معمولا در زمان بروز حمله قلبی و به منظور باز کردن سریع سرخرگ مسدود شده و کاهش میزان آسیب‌دیدگی قلبی استفاده میشود.
امکان دارد از آنژیوپلاستی برای درمان آنژین استفاده شده و یا در صورت بی‌ثبات شدن علائم ممکن است به عنوان یک روش درمانی فوری به کار برده شود.
استفاده از روش آنژیوگرافی کرونری مشخص می‌کند که آیا شخص کاندید مناسبی برای استفاده از این روش درمانی هست یا خیر.
آنژیوگرافی کرونری همچنین به عنوان یک روش درمانی اورژانسی و اضطراری در زمان بروز حمله قلبی استفاده میشود.
بای پس عروق کرونری
در روش جراحی بای‌پس عروق کرونری، مسیر جدیدی برای جریان خون در اطراف سرخرگی که به طور کامل یا جزئی در قلب مسدود شده است، ایجاد میشود. در این روش، از رگ‌های خونی سالم در قفسه سینه یا ساق پا استفاده میشود. این رگ به قسمت زیر سرخرگ مسدود شده متصل میشود. مسیر جدید سبب بهبود جریان خون به عضله قلب میشود. این روش در مواردی که سرخرگ‌ها تنگ یا مسدود شده‌اند به کار برده میشود.
در برخی از موارد، از سرخرگی که خون را به دیواره قفسه سینه منتقل می‌کند استفاده شده و به یکی از سرخرگ‌های قلب تغییر مسیر داده میشود. در نتیجه جریان خون، بخش‌هایی از سرخرگ‌های کرونری که تنگ شده است را دور می‌زند.
پیوند قلب
در برخی از موارد، زمانی که قلب به شدت آسیب‌دیده باشد و مصرف دارو موثر نباشد و یا قلب قادر نیست که خون را به مقدار کافی در بدن پمپاژ کند، امکان دارد از روش پیوند قلب استفاده شود.
در این روش، قلبی که آسیب دیده و یا عملکرد آن با اختلال مواجه شده است با یک قلب سالم اهدایی جایگزین میشود.
جلوگیری از گرفتگی رگ قلب
کاهش فشار خون
در پاسخ به این سوال که چگونه از گرفتگی رگ قلب جلوگیری کنیم بایستی گفته شود که یکی از بهترین روش‌ها به این منظور، کاهش فشار خون میباشد. فشار بالای خون میتواند سبب ایجاد پارگی‌های بسیار کوچک در دیواره سرخرگ‌ها شده و منجر به بروز اسکار شود. پلاک در بافت اسکار گیر کرده و سبب سفت و تنگ شدن سرخرگ‌ها میشود. این امر سبب کاهش جریان خون به قلب میشود. فشار بالای خون یک عامل موثر در بروز حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ ناشی از بیماری قلبی میباشد.
کاهش فشار خون با روش‌هایی مانند کاهش وزن، ورزش منظم، کاهش مصرف الکل، قطع مصرف سیگار و کاهش مصرف نمک امکان‌پذیر است. پزشکان استفاده از رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد میوه، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب، ماهی، مغز و دانه‌های گیاهی، حبوبات و چربی‌های سالم مانند روغن زیتون را به اشخاص توصیه می‌کنند.
کاهش کلسترول
سطح بالای کلسترول در خون سبب تجمع پلاک در سرخرگ‌ها میشود. این امر میتواند سبب کاهش جریان خون به قلب و بروز علائمی مانند درد قفسه سینه شود. پلاک میتواند سبب ایجاد لخته خون در سرخرگ‌ها شده و این مساله ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
جهت کاهش کلسترول، مصرف چربی خصوصا چربی اشباع که از گوشت چرب مانند گاو و گوسفند به دست می‌آید و همچنین مصرف لبنیات پر چرب بایستی کاهش داده شود. همچنین مصرف چربی ترانس در غذاهایی مانند غذاهای سرخ شده، برخی از مواد غذایی فرآوری شده و بسیاری از محصولات بسته‌بندی شده مانند شیرینی و بیسکوییت نیز بایستی کاهش داده شود. کاهش مصرف چربی‌های سالم مانند روغن زیتون نیازی نمی‌باشد.
ورزش مداوم و حفظ وزن ایده‌آل میتواند به کاهش کلسترول کمک کند. امکان دارد پزشک داروهای کاهش کلسترول برای شخص تجویز کند.
قطع مصرف سیگار
سیگار کشیدن میتواند به میزان دو تا چهار برابر، سبب افزایش احتمال گرفتگی رگ قلب شود. نیکوتین موجود در سیگار سبب افزایش فشار خون و ضربان قلب، کاهش میزان اکسیژن دریافت شده توسط قلب و افزایش احتمال ایجاد لخته خونی میشود. مواد شیمیایی موجود در دخانیات نیز سبب تجمع پلاک در سرخرگ‌های قلب میشود.
حفظ وزن ایده‌آل
چاقی یک عامل موثر در تنگی رگ قلب است چرا که اضافه‌وزن باعث سخت‌تر شدن فعالیت قلب میشود. همچنین احتمال بروز دیابت، فشار بالای خون و بالا رفتن سطح کلسترول ناسالم در افراد چاق بیشتر است. این عوامل همگی در تنگی رگ قلب موثر هستند.
کاهش شاخص توده بدنی میتواند به کاهش احتمال گرفتگی رگ قلب کمک کند. افراد با شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۲۹، افراد دارای اضافه وزن محسوب می‌شوند. افراد دارای شاخص توده بدنی ۳۰ به بالا چاق در نظر گرفته می‌شوند.
ورزش منظم
ورزش با کنترل فشار خون، بهبود سطح کلسترول و تقویت قلب میتواند به جلوگیری از گرفتگی رگ قلب کمک کند. امکان دارد پزشک فعالیت جسمانی سبک مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری برای مدت حداقل ۳۰ دقیقه را در طول پنج روز در هفته به شخص توصیه کند. اثرات مثبت تقسیم زمان تمرینات به جلسات ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای به تعداد چند بار در روز مشابه ورزش برای مدت طولانی میباشد.
کنترل دیابت
احتمال بروز بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت دو تا چهار برابر بیشتر از افرادی است که به این عارضه مبتلا نیستند. دیابت عامل موثرتری جهت بروز بیماری قلبی در زنان نسبت به مردان محسوب میشود.
احتمال چاقی، فشار بالای خون و کلسترول بالا در افراد مبتلا به دیابت بیشتر است.
امکان دارد پزشک جهت کنترل قند خون و در صورت لزوم برای کاهش فشار، دارو برای شخص تجویز کند. برای بیشتر بزرگسالان مبتلا به دیابت که بالای ۴۰ سال هستند، نیز داروهای کاهش کلسترول به منظور کاهش احتمال بروز حمله قلبی و سکته مغزی تجویز میشود.
تنگی رگ قلب مادرزادی
تنگی یا گرفتگی رگ قلب مادرزادی زمانی بروز می‌کند که اتصال سرخرگ‌های کرونری در بخش‌های نامناسبی از بدن نوزاد صورت می‌گیرد. این عارضه در حدود ۲ درصد از کودکانی که مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی هستند، بروز می‌کند. کودکان مبتلا به این عارضه‌های نادر به مراقبت ویژه پزشکی نیاز دارند.
انواع تنگی رگ قلب مادرزادی در کودکان شامل:
- سرخرگ غیر طبیعی کرونری چپ از سرخرگ ریوی (ALCAPA): در این حالت سرخرگ کرونری چپ به جای آئورت به سرخرگ ریوی متصل میشود. در اثر این عارضه، خون دارای اکسیژن به بخش‌هایی از عضله قلب نرسیده و سبب افزایش احتمال نارسایی قلبی میشود. علائم این نوع تنگی رگ قلب در نوزادان، در چند ماه اول پس از تولد بروز می‌کنند. در صورت عدم درمان امکان بروز حمله قلبی در نوزاد وجود دارد.
- منشاء غیرطبیعی آئورت از سرخرگ کرونری (AAOCA): این عارضه زمانی بروز می‌کند که سرخرگ‌های کرونری راست و چپ هر دو به یک طرف (یا طرف راست و یا طرف چپ) آئورت متصل باشند. در یک قلب سالم، سرخرگ‌های کرونری چپ به سمت چپ و سرخرگ‌های راست به سمت راست متصل هستند. امکان دارد این عارضه سبب بروز علائم نشود و یا ممکن است کودک پس از ورزش دچار درد قفسه سینه شود و احساس سرگیجه کند. این عارضه دومین علت اصلی بروز ایست ناگهانی قلب در جوانان میباشد.
علائم تنگی رگ قلب مادرزادی
علائم تنگی رگ قلب مادرزادی به سن کودک و نوع عارضه بستگی دارد. امکان دارد در کودکان مبتلا به منشاء غیرطبیعی آئورت از سرخرگ کرونری علائمی ایجاد نشود. کودکان در سنین بالاتر ممکن است دچار درد قفسه سینه، سرگیجه یا غش کردن در زمان فعالیت جسمانی شوند.
امکان دارد علائم زیر در نوزاد ایجاد شود:
- دشواری در افزایش وزن
- رنگ پریدگی یا خاکستری شدن پوست یا لب‌ها
- تنفس سریع
درمان تنگی رگ قلب مادرزادی
درمان این عارضه به نوع گرفتگی رگ قلب بستگی دارد. روش‌های درمان شامل:
- جراحی قلب: جهت تغییر وضعیت سرخرگ‌های کرونری و بهبود جریان خون و عملکرد قلب. جراحی میتواند از نارسایی قلبی در کودکان مبتلا به گرفتگی رگ قلب مادرزادی جلوگیری کند.
- ایمونوگلوبین داخل وریدی (IVIG): در این روش از تزریق آنتی‌بادی‌ها برای کمک به کودکان مبتلا به بیماری کاوازاکی جهت مقابله با عفونت استفاده میشود.
- مصرف دارو و مایعات: جهت کمک به کودکان برای بهبود سندرم التهابی چند سیستمی
نتیجه‌گیری
تنگی رگ قلب برای سلامت قلبی عروقی بسیار خطرناک میباشد. این عارضه که در اثر تنگ شدن سرخرگ‌های کرونری ایجاد میشود میتواند سبب حمله قلبی یا دیگر عارضه‌های خطرناک شود. اطلاع از عوامل موثر در بروز این عارضه، علائم اولیه و گزینه‌های درمانی در کنترل موثر این عارضه بسیار اهمیت دارد. با پیشگیری از بروز گرفتگی رگ قلب، رعایت سبک زندگی سالم و درمان به موقع، کاهش اثر این عارضه و بهبود سلامت قلب امکان‌پذیر است.
سوال‌های رایج در مورد گرفتگی رگ قلب
گرفتگی رگ قلب بیشتر در چه سنی رخ میدهد؟
احتمال گرفتگی رگ قلب در افراد ۶۵ سال به بالا بیشتر میباشد. البته این عارضه میتواند در هر سنی ایجاد شود. چاقی و فشار بالای خون در میان افراد جوانتر (۳۵ تا ۶۴ سال) سبب افزایش احتمال بیماری قلبی میشود.
گرفتگی کدام رگ قلب خطرناک‌تر است؟
گرفتگی سرخرگ کرونر اصلی چپ خطرناک‌تر میباشد چرا که این سرخرگ در خونرسانی به بخش زیادی از عضله قلب شامل بطن چپ از اهمیت زیادی برخوردار است. انسداد در این سرخرگ میتواند منجر به عدم خونرسانی به بخش وسیعی از قلب و در نهایت حمله قلبی شدید و اختلال قابل توجه در عملکرد قلب شود.
بهترین غذا یا میوه برای گرفتگی رگ قلب چیست؟
جهت کاهش سطح کلسترول شخص بایستی این موارد را به رژیم خود اضافه کند: مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد فیبر محلول، نان غلات کامل، میوه، انواع لوبیا، لبنیات کم‌چرب، ماهی و دیگر غذاهای دریایی، سیر و مصرف دانه‌ها و مغز گیاهان به میزان متوسط.
آیا مصرف سیر برای گرفتگی رگ قلب مفید است؟
شواهد نشان میدهند که امکان دارد سیر برای قلب مفید باشد. البته جهت اثبات این مطلب و نحوه تاثیر سیر بر عروق کرونری و پلاک به تحقیقات بیشتری نیاز است.
بهترین ورزش برای گرفتگی رگ قلب چیست؟
ورزش هوازی سبک بهترین نوع ورزش برای جلوگیری یا بهبود گرفتگی رگ قلب است. به این منظور می‌توان از تمارینی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا دویدن با سرعت پایین استفاده کرد. توصیه میشود که در بیشتر و یا تمامی روزهای هفته از فعالیت جسمانی متوسط تا شدید استفاده شود. استفاده از برنامه ورزشی برای حداقل دو ساعت و نیم در هفته بسیار مفید میباشد. ورزش میتواند به کاهش احتمال بروز حمله قلبی کمک کند.
آیا گرفتگی رگ قلب بعد از عمل قلب باز هم اتفاق می‌افتد؟
پس از عمل قلب باز، در بیشتر افراد بهبودی حاصل میشود. در برخی از افراد برای مدت سال‌ها هیچ علائمی ایجاد نخواهد شد. ولی در صورت عدم رعایت نکات مراقبتی امکان دارد سرخرگی که تحت جراحی قرار گرفته و یا برخی دیگر از سرخرگ‌ها در آینده مسدود شوند. در این صورت ممکن است به جراحی مجدد نیاز باشد.
آیا جوانان نیز دچار گرفتگی رگ قلب می‌شوند؟
در ارتباط با گرفتگی رگ قلب در جوانان بایستی توجه شود که اگرچه گرفتگی رگ قلب بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال ایجاد میشود، ممکن است این عارضه در اثر سبک زندگی ناسالم، مصرف سیگار، چاقی و عدم تحرک در افراد جوانتر نیز بروز کند.
چند درصد گرفتگی رگ قلب خطرناک است؟
سرخرگ در حالت عادی دچار انسداد یا تنگی نمی‌باشد. بیش از ۵۰ درصد از موارد تنگی کرونری خفیف در نظر گرفته شده و ۵۰ تا ۷۰ درصد نیز متوسط ارزیابی می‌شوند و با علائم همراه هستند. گرفتگی‌های رگ قلب بالای ۷۰ درصد نیز شدید هستند و تا حد زیادی سبب افزایش احتمال حمله قلبی می‌شوند.
یا حجامت برای گرفتگی رگ قلب خوب است؟
با وجود این که این روش به هیچ وجه یک روش درمانی تایید شده محسوب نمی‌شود، افرادی که به طور منظم خون اهدا می‌کنند کمتر در معرض ابتلا به مشکلات قلبی هستند. این روش به خارج شدن اکسیداسیون از سرخرگ‌ها و حفظ ثبات آن‌ها کمک می‌کند.
آیا زالو برای گرفتگی رگ قلب خوب است؟
افراد مبتلا به بیماری قلبی از زالودرمانی به علت اثر این روش در بهبود التهاب و جریان خون استفاده می‌کنند. در سال‌های گذشته، این روش به یک گزینه جایگزین قابل قبول برای افراد مبتلا به بیماریها و اختلال‌های قلبی عروقی تبدیل شده است. البته این روش به عنوان یک گزینه درمانی قطعی مورد تایید قرار نگرفته است.
انواع مختلف گرفتگی رگ قلب شامل چه مواردی است؟
این عارضه در بیشتر موارد در اثر تجمع پلاک در سرخرگ‌ها بروز می‌کند. در این حالت، گرفتگی از نوع انسدادی محسوب میشود. دیگر انواع این عارضه شامل:
- گرفتگی انسدادی رگ قلب: در این حالت سرخرگ‌ها پس از انشعاب به رگ‌های کوچکتر، به طور نامناسب عمل کرده و یا منقبض می‌شوند و یا توسط عضله قلب تحت فشار قرار می‌گیرند.
- گرفتگی خودبه‌خودی رگ قلب: در این حالت لایه‌های سرخرگ به طور ناگهانی دچار پارگی می‌شوند.
سرخرگ کرونری عمده شامل چه سرخرگ‌هایی هستند؟
سرخرگ کرونر راست، سرخرگ کرونر نزولی خلفی، سرخرگ کرونر اصلی چپ، سرخرگ کرونر نزولی قدامی چپ و سرخرگ کرونر سیرکومفلکس چپ.
کدام ویتامین‌ها به رفع گرفتگی رگ قلب کمک می‌کنند؟
رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد ویتامین C شامل میوه و سبزیجات میتواند سبب کاهش احتمال گرفتگی رگ قلب شود. امکان دارد ویتامین C و دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها با مهار رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از آسیب‌دیدگی بافت درون رگ‌های خونی سبب کاهش گرفتگی رگ قلب کمک کنند. اسید فولیک، ویتامین D و E به همراه روغن ماهی نیز به کاهش احتمال تنگی رگ قلب کمک می‌کنند.
