آنژین صدری پایدار چیست و چگونه درمان می‌شود؟

آنژین پایدار نوع شایعی از درد یا ناراحتی در قفسه سینه است که به دلیل کاهش خونرسانی به ماهیچه قلبی رخ می‌دهد. آنژین پایدار به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از گرفتگی یا اختلال در کارکرد سرخرگ های کرونری خونرسان قلب است که مانع از رسیدن اکسیژن کافی به ماهیچه قلبی می‌شود. درد آنژین پایدار در اثر فعالیت فیزیکی شدید و یا هیجانات عاطفی مانند استرس و اضطراب رخ می‌دهد و معمولا با استراحت و یا مصرف قرص یا اسپری زیرزبانی نیتروگلیسرین برطرف می‌شود. اگرچه آنژین پایدار خطرناک نیست، ریسک پیشروی به آنژین ناپایدار و حمله قلبی را دارد. برای پیشگیری از این عوارض و مدیریت درد آنژین پایدار، روش‌های درمان دارویی و آنژیوپلاستی بسته به شدت انسداد عروق کرونری توصیه می‌شود.

آنژین پایدار چیست؟

آنژین پایدار که به آن آنژین پکتوریس، مزمن یا تیپیکال نیز گفته می‌شود، نوعی از درد قفسه سینه است که در اثر کاهش جریان خون به قلب ایجاد می‌شود. کاهش خونرسانی به قلب سبب می‌شود که عضله قلبی نتواند اکسیژن کافی برای کارکرد خود را دریافت کند. بنابراین، در مواردی مانند فعالیت فیزیکی شدید یا استرس عاطفی که مصرف اکسیژن افزایش می‌یابد، قلب مجبور است شدیدتر کار کند تا اکسیژن مورد نیاز خود را تامین کند که سبب درد و ناراحتی در قفسه سینه می‌شود. آنژین پایدار شایع‌ترین نوع آنژین صدری است که الگوی درد قفسه سینه در آن قابل پیش‌بینی است، به این معنا که فعالیت‌ها یا شرایط مشخصی سبب تحریک آن می‌شود. مهم‌ترین عارضه آنژین پایدار احتمال پیشروی آن به آنژین ناپایدار است.

محرک‌های آنژین پایدار

هر عاملی که سبب ‌شود نیاز عضله قلبی به اکسیژن افزایش یافته یا میزان اکسیژن رسیده به آن کاهش یابد، می‌تواند سبب حمله آنژین شود. برخی از شرایطی که سبب تحریک درد آنژین پایدار می‌شود، عبارت‌اند از:

• قرار گرفتن در آب و هوای بسیار سرد یا بسیار گرم
• ورزش یا فعالیت فیزیکی
• استرس عاطفی
• وعده غذایی سنگین
• سیگار کشیدن

علائم آنژین پایدار

درد قفسه سینه که پشت استخوان سینه یا اندکی سمت چپ آن رخ می‌دهد، مشخص‌ترین علامت آنژین پایدار است. به طور کلی در طی آنژین پایدار ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• درد قفسه سینه که به گردن، فک، بازوها، شانه‌ها و گاه کمر گسترش می‌یابد
• تنگی نفس
• تهوع
• خستگی
• سرگیجه
• تعریق
• اضطراب

درد قفسه سینه در آنژین پایدار

آنژین پایدار معمولا با احساس فشار، ناراحتی، درد، سنگینی یا فشردگی در قفسه سینه مشخص می‌شود. این درد در یک نقطه متمرکز نیست و اغلب ناحیه وسیعی در مرکز قفسه سینه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. معمولا بیمار احساس می‌کند که قفسه سینه او در حال فشرده شدن است یا وزنه سنگینی روی قفسه سینه او قرار گرفته است. برخی افراد آن را به درد نفخ یا دل درد تشبیه می‌کنند. درد یا ناراحتی ممکن است در گردن، فک، بازوها و شانه‌ها و گاه کمر نیز احساس شود. فعالیت های فیزیکی سنگین، استرس‌های عاطفی یا روانی باعث تحریک درد آنژین می شوند. درد آنژین پایدار اغلب به آهستگی شروع می‌شود و به تدریج ظرف چند دقیقه شدت می‌یابد. الگوی درد در آنژین پایدار اغلب قابل پیش‌بینی است؛ یعنی میزان مشابهی از ورزش یا فعالیت فیزیکی می‌تواند سبب بروز آنژین شود و با قطع کردن فعالیت درد بهبود می‌یابد. آنژین پایدار می‌تواند در هر زمانی از روز رخ دهد، اما احتمال آنکه در صبح رخ دهد، بیشتر است. به طور کلی درد قفسه سینه ناشی از آنژین پایدار مشخصات زیر را دارد:

• اغلب با فعالیت فیزیکی یا استرس ظاهر می‌شود
• به طور میانگین ۱ تا ۱۵ دقیقه بر جا می‌ماند
• با استراحت یا مصرف قرص یا اسپری نیتروگلیسرین (زیرزبانی) تسکین می‌یابد
• حملات آنژین هر زمانی از روز رخ می‌دهد؛ اما اغلب بین ۶ صبح و ظهر رخ می‌دهند

در صورت بروز درد قفسه سینه چه باید کرد؟

درد قفسه سینه در آنژین پایدار از یک الگوی مشخص پیروی می‌کند. بعد از چند بار تجربه حمله آنژین، متوجه خواهید شد که چه عواملی سبب درد شما می شوند، درد آنژین به چه صورت است و معمولا چقدر طول می کشد. دانستن الگو و محرک‌های آنژین به شما کمک می کند تا به هنگام بروز درد قفسه سینه بهتر بتوانید آن را مدیریت کنید. نیتروگلیسرین زیر زبانی یک دارو با اثر سریع است که به شکل قرص یا اسپری عرضه می‌شود و معمولا می‌تواند حمله آنژین را متوقف کند. اگر پزشک آنژین پایدار را در شما تشخیص دهد، این دارو را برای شما تجویز خواهد کرد. همیشه این دارو را همراه خود داشته باشد. اگر نیتروگلیسرین نتواند علائم شما را تسکین دهد، باید فورا از اورژانس کمک بخواهید:

• به محض آنکه در قفسه سینه خود احساس ناراحتی یا درد کردید، فعالیت خود را متوقف کرده و استراحت کنید.
• اگر نخستین بار است که دچار درد قفسه سینه شده‌اید و درد با استراحت برطرف نشد، فورا با اورژانس تماس بگیرید.
• اگر آنژین پایدار در شما تشخیص داده شده است و پزشک برای شما نیتروگلیسرین تجویز کرده است، بنا به میزانی که پزشک توصیه کرده است، ۱ دوز قرص نیتروگلیسرین یا اسپری نیتروگلیسرین را به صورت زیرزبانی مصرف کنید. اجازه دهید قرص زیر زبان شما حل شود. قرص را نبلعید، زیرا در صورت بلعیده شدن اثربخشی لازم را ندارد.
• ۵ دقیقه منتظر بمانید. اگر درد برطرف شد، کمی استراحت کرده و سپس به فعالیت‌های نرمال خود ادامه دهید.
• اگر آنژین ظرف ۵ دقیقه تسکین پیدا نکرد، دوز دوم نیتروگلیسرین را مصرف کنید و ۵ دقیقه دیگر منتظر بمانید.
• اگر درد با مصرف دو دوز نیتروگلیسرین ظرف ۱۰ دقیقه برطرف نشد، شدیدتر شده یا عود کرد، فورا از اورژانس درخواست کمک کنید.

علت بروز آنژین پایدار

آنژین پایدار زمانی رخ می‌دهد که سرخرگ‌های کرونری به دلیل تنگی یا گرفتگی قادر به تامین خون کافی برای قلب نیستند. در نتیجه، عضله قلبی اکسیژن کافی مورد نیاز خود برای کارکرد مناسب را دریافت نمی‌کند. به عبارت دیگر تامین اکسیژن پاسخگوی تقاضای ماهیچه قلبی نیست. مهم‌ترین علت تنگی و انسداد عروق قلبی، رسوب چربی، کلسترول، کلسیم و اجزای خونی در دیواره سرخرگ‌های کرونری و تشکیل پلاک است. پلاک مجرای عروقی را تنگ کرده و حداکثر مقدار خونی را که شریان می‌تواند به قلب برساند، محدود می‌کند. در زمان استراحت جریان خون کافی به قلب می‌رسد و بنابراین، علائم آنژین وجود ندارد. اما به هنگام فعالیت فیزیکی شدید یا استرس روانی که قلب شدیدتر کار می‌کند و به خون بیشتری نیازمند است، جریان خون نمی‌تواند به اندازه کافی افزایش یابد تا پاسخگوی تقاضای اکسیژن ماهیچه قلبی باشد و بنابراین آنژین رخ می‌دهد.

چه افرادی بیشتر در معرض آنژین پایدار هستند؟

برخی بیماری های زمینه‌ای و سبک زندگی ناسالم از عواملی هستند که خطر ابتلا به آنژین پایدار را افزایش می دهند. افرادی که شرایط زیر را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آنژین پایدار قرار دارند:

• اضافه‌وزن و چاقی
• سابقه بیماری قلبی
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• دیابت
• جنس مرد
• استعمال سیگار
• عدم فعالیت فیزیکی

تشخیص علت آنژین پایدار

اگر درد یا فشار قفسه سینه جدید و بدون توضیح دارید، یا پیش از این نیز حمله آنژین داشته‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید. در موارد زیر با پزشک مشورت کنید:

• اگر علائم آنژین را به صورت مکرر دارید
• اگر علائم آنژین را به هنگام نشستن دارید
• اگر اغلب اوقات احساس خستگی می‌کنید
• اگر ضربان قلب شما خیلی کند یا خیلی تند شده است یا منظم نیست
• علائم غیرمعمول دیگری دارید
• احساس گیجی می‌کنید

در مراکز درمانی از روش‌های تشخیصی زیر برای شناسایی علت درد قفسه سینه و تشخیص آنژین پایدار استفاده می‌شود:

• الکترو کاردیوگرام (ECG) یا نوار قلب: یک تست ساده و سریع است که فعالیت الکتریکی قلب را ارزیابی می‌کند.
• تست ورزش: یک تست قلبی است که توانایی قلب برای تحمل فعالیت‌های فیزیکی مانند ورزش را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون: آزمایش خون تعداد سلول‌های خونی و سطح چربی، کلسترول و تروپونین را در خون ارزیابی می‌کند. تروپونین پروتئینی است که به هنگام حمله قلبی در خون آزاد می‌شود.
• اکوکاردیوگرام: نوعی اسکن اولتراسوند است که برای ارزیابی وضعیت کارکرد قلب و عروق خونی استفاده می‌شود.
• تصویربرداری اشعه-X قفسه سینه: رادیوگرافی قفسه سینه به کنار گذاشتن سایر علل درد قفسه سینه از جمله عفونت کمک می‌کند.
• آنژیوگرافی کرونری: در آنژیوگرافی کرونری نوع خاصی از ماده رنگی حاجب به درون سرخرگ‌های کرونری تزریق می‌شود که سبب می‌شود جریان خون در عروق قلبی در تصویربرداری با اشعه X قابل مشاهده باشد. با این روش می‌توان سرخرگ‌هایی را که دچار تنگی یا گرفتگی شده‌اند، تعیین کرد.
• CT-آنژیوگرافی: در CT-آنژیوگرافی ماده حاجب از راه ورید وارد گردش خون شده و سپس، تصویربرداری از قلب به کمک CT-اسکن صورت می‌گیرد. این روش جزئیات دقیقی از وضعیت قلبی و میزان انسداد سرخرگ‌های کرونری به دست می‌دهد.

درمان آنژین پایدار

آنژین پایدار ممکن است با انجام اصلاحاتی در سبک زندگی و مصرف دارو قابل کنترل باشد. با این حال، در صورتی که آنژین پایدار از این طریق کنترل نشده یا به آنژین ناپایدار پیشروی کرد، درمان‌های جراحی برای بیمار توصیه می‌شود.

درمان دارویی

درد آنژین معمولا با استراحت، مصرف نیتروگلیسرین یا هر دو تسکین می‌یابد. نیتروگلیسرین سبب گشاد شدن سرخرگ های کرونری و عروق دیگر می شود که در نتیجه خون کمتری به قلب باز می‌گردد و بار کاری آن کاهش می‌یابد. علاوه بر داروهای ضدآنژین، پزشک ممکن است داروهایی را نیز برای کنترل بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل فشار خون بالا که ریسک آنژین پایدار را بالا می‌برند، تجویز کند. هرگز نباید مصرف این داروها را بدون دستور پزشک قطع کرد، زیرا قطع این داروها می‌تواند آنژین را بدتر کرده و سبب بروز حمله قلبی شود. این موضوع به خصوص برای داروهای ضدلخته مانند آسپرین و کلوپیدوگرل اهمیت دارد. به طور کلی، داروهای زیر برای پیشگیری از آنژین تجویز می‌شوند:

• مهارکننده‌های ACE : برای پایین آوردن فشار خون و کاهش ریسک حمله قلبی
• مسدودکننده‌های بتا: برای تنظیم ضربان قلب و فشار خون
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم: برای پایین آوردن فشار خون، ضربان قلب و بار کاری قلب
• استاتین‌ها و داروهای ضدپلاکت: برای کاهش کلسترول و پیشگیری از تشکیل لخته خونی
• نیترات‌ها: مانند نیتروگلیسیرین برای کمک به پیشگیری از آنژین
• رانولازین (رانائکسا): برای درمان آنژین مزمن

آنژیوپلاستی با استنت‌گذاری

آنژیوپلاستی با استنت‌گذاری که به آن مداخله کرونری از راه پوست (PCI) نیز گفته می‌شود یک روش کم‌تهاجمی است که اغلب برای درمان آنژین پایدار استفاده می‌شود. در این روش جراح یک لوله نازک انعطاف‌پذیر و توخالی به نام کاتتر را از راه سرخرگ‌های دست یا کشاله ران وارد شریان دچار گرفتگی می‌کند. در نوک این لوله یک شیء بادکنکی به نام بالون قرار داده می‌شود. باز شدن بالون در محل گرفتگی سبب می شود که رسوب موجود در مجرای عروق به دیواره ها فشرده شده و رگ باز شود. معمولا برای پیشگیری از انسداد مجدد رگ یک استنت (فنر) به طور دائمی در شریان قرار داده می‌شود تا مسیر آن را باز نگهدارد.

جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری (CABG)

در صورتی که میزان انسداد به قدری زیاد باشد که با روش آنژیوپلاستی نتوان آن را برطرف کرد، جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری برای بیمار توصیه می‌شود. در این روش جراحی یک سرخرگ یا ورید سالم از دست یا پا گرفته شده و به شریان کرونری دچار انسداد متصل می شود تا مسیر جدیدی را برای رساندن خون به ماهیچه قلبی فراهم کند. این عمل باعث بهبود جریان خون به قلب شده و ریسک حمله قلبی را کاهش می‌دهد.

پیشگیری از آنژین پایدار

برخی اصلاحات خاص در سبک زندگی می‌تواند از تکرار حملات آنژین در آینده جلوگیری کند. این تغییرات شامل ورزش منظم، کنترل وزن و پیروی از یک رژیم غذایی سالم غنی از غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات است. قطع سیگار نیز می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، کلسترول بالا و فشار خون بالا را کاهش دهد. این بیماری‌ها می‌توانند آنژین پایدار را تحریک کرده و در نهایت منجر به بیماری قلبی شوند. رعایت موارد زیر می‌تواند به پیشگیری از حملات آنژین پایدار کمک کند:

• مدیریت بهتر استرس
• پرهیز از هوای گرم و سرد
• استراحت کردن حین ورزش
• قطع سیگار و فرآورده‌های حاوی تنباکو
• رژیم غذایی سالم
• کاهش کلسترول
• کنترل فشار خون
• مدیریت دیابت
• کاهش وزن
• ورزش‌های هوازی (ایروبیک)

زندگی کردن با آنژین پایدار

در صورتی که علائم بیماری تحت کنترل باشد و دستورات پزشک به طور دقیق رعایت شود، بسیاری از بیماران می توانند علی رغم آنژین به راحتی به زندگی نرمال خود ادامه دهند:

بیماران آنژین پایدار به چه میزان حمایت اطرافیان خود نیاز دارند؟

بسته به شدت علائم و بیماری کلی، بیماران دچار آنژین پایدار ممکن است به حمایت دیگران نیاز داشته باشند. افرادی که در مراحل اولیه آنژین هستند و با فعالیت های فیزیکی شدید احساس ناراحتی می‌کنند، می‌توانند بدون محدودیت به زندگی روزمره خود ادامه دهند. با این حال، بیمارانی که از آنژین شدید رنج می‌برند، معمولا در امور جزئی نیز نیاز به کمک خواهند داشت. اگر در میان اعضای خانواده خود، بیمار دچار آنژین پایدار دارید، می‌توانید با رعایت موارد زیر به او در مدیریت بیماری کمک کنید:

• با بیمار به طور صریح صحبت کنید: در اوایل تشخیص آنژین پایدار بسیاری از بیماران از دریافت حمایت و کمک دیگران سر باز می‌زنند، زیرا نمی‌خواهند بیماری خود و محدودیت‌های ناشی از آن را بپذیرند. به طور مستقیم با بیمار صحبت کرده و بپرسید به چه کمک‌هایی نیاز دارد. در صورتی که بیمار کمک شما را رد کرد، به او اطمینان بدهید که هر زمان که نیاز باشد، آماده کمک و حمایت از او هستید.
• کاهش فعالیت‌های فیزیکی سنگین: با پیشروی و افزایش شدت بیماری، حتی فعالیت فیزیکی سبک نیز می‌تواند سبب تحریک حمله آنژین شود. در چنین مواردی بهتر است بیمار تا جای امکان از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین دوری کند. بنابراین، کمک به بیمار در انجام کارهایی مانند حمل اشیاء سنگین یا نظافت منزل می‌تواند موثر باشد.
• محافظت از بیمار در هوای سرد: دمای بسیار پایین باعث انقباض عروق خونی می‌شود. در نتیجه، افرادی که از آنژین پایدار رنج می‌برند، اغلب با سرمای زمستان مشکل دارند و ترجیح می‌دهند که زیاد از خانه بیرون نروند. بنابراین، می‌توان با انجام کارهایی مانند خرید روزانه به بیمار کمک کرد تا حد امکان در منزل بماند.
• دور نگهداشتن بیمار از استرس و عصبانیت: از آنجا که استرس روانشناختی یکی از محرک‌های احتمالی حملات آنژین است، بهتر است بیمار تا جای امکان از موقعیت‌هایی که سبب استرس، عصبانیت و یا هیجان می‌شود، دور نگهداشته شود.

نتیجه‌گیری

آنژین پایدار نوعی از درد قفسه سینه است که هر چند خود یک بیماری نیست، یک نشانه تنگی و گرفتگی عروق قلبی است که نیاز به درمان و مداخله دارد. درمان و کنترل آنژین پایدار برای جلوگیری از پیشروی آن به آنژین ناپایدار و در نهایت، حمله قلبی اهمیت دارد. افراد مبتلا به آنژین پایدار می توانند با رعایت یک سبک زندگی سالم، ورزش و مصرف منظم داروهای تجویز شده به زندگی نرمال خود ادامه دهند.

سوالات رایج

درد آنژین پایدار چقدر طول می‌کشد؟

علائم معمولا ۲ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد و استراحت یا دریافت نیتروگلیسیرین درد را تسکین می‌دهد.

درد آنژین پایدار در چه نواحی احساس می شود؟

درد آنژین پایدار به صورت منتشر در پشت استخوان سینه احساس می شود و ممکن است به فک، گردن، شانه ها، بازوها، پشت و شکم نیز گسترش یابد.

آیا آنژین پایدار خطرناک است؟

آنژین پایدار یک علامت هشدارآمیز از بیماری عروق کرونری قلب است. آنژین پایدار می‌تواند به آنژین ناپایدار پیشروی کند که خطرناک است.

آیا آنژین پایدار ارثی است؟

بیماری آنژین وراثتی نیست، اما برخی فاکتورهای ریسکی که سبب ابتلا به بیماری قلبی کرونری می‌شوند، وراثتی هستند.

آیا آنژین پایدار می‌تواند به حمله قلبی منجر شود؟

بله. اگر دچار آنژین پایدار شده‌اید، در صورتی که ریسک خود را کاهش ندهید، ممکن است در آینده دچار حمله قلبی شوید.

آیا با آنژین پایدار می‌توان ورزش کرد؟

بله ورزش با شدت متوسط به مدت نیم ساعت ۳ بار در هفته توسط پزشکان توصیه می‌شود. با این حال، در صورتی که قبل از ورزش یا حین آن دچار آنژین شدید، باید استراحت کنید.

آیا می‌توان با آنژین پایدار رانندگی کرد؟

بله. اگر در حین رانندگی دچار آنژین پایدار شدید، خودرو را متوقف کنید و به رانندگی ادامه ندهید.

آیا رابطه جنسی در آنژین پایدار خطرناک است؟

در صورتی که تحت درمان آنژین قرار گرفته‌اید و بیماری شما در حال کنترل است، منعی برای انجام رابطه جنسی وجود ندارد. با این حال بهتر است با پزشک خود در این باره مشورت کنید.

آیا آنژین پایدار در زمستان بدتر می شود؟

آنژین پایدار ممکن است در سرمای زمستان بدتر شود، زیرا سرخرگ‌های کرونری در هوای سرد دچار انقباض می‌شوند.